Fotodermatose: wat is het?

By Cristiano Antonino On 6 mei 2023

De term 'fotodermatose' - ook wel 'lichtgevoeligheid' of 'zonneallergie' genoemd - verwijst naar een nogal abnormale reactie van de huid op blootstelling aan zonlicht

Wat is fotodermatose

De risico's van overmatige en onbedoelde blootstelling aan zonnestralen zijn al jaren bekend. Daarom wordt - om mogelijke vorming van tumoren zoals melanomen te voorkomen - altijd een matige blootstelling via hoge UVA- en UVB-beschermingsfilters aanbevolen.

Deze voorzorgsmaatregelen zijn echter mogelijk niet voldoende voor sommige proefpersonen.

De personen waarnaar wordt verwezen zijn personen die lijden aan fotodermatose: een overmatige reactiviteit van de huid op blootstelling aan ultraviolette stralen (UVA en UVB), zowel van natuurlijke oorsprong (zon) als van kunstmatige oorsprong (zonnelampen).

Een lichtgevoelige persoon ervaart na een minimale blootstelling aan de werking van zonnestralen - zeker niet genoeg blootstelling om schade te veroorzaken bij een gezonde persoon - een diepgewortelde aantasting van de huid, die zich zal presenteren met urticaria, erytheem of zonneallergie.

Deze symptomatologie wijst op een echte fotoallergische of fototoxische reactie op de zon.

Fototoxische reactie

De fototoxische reactie op ultraviolette stralen verschijnt bij de lichtgevoelige persoon binnen een periode van 24 uur vanaf het moment van blootstelling en manifesteert zich door openlijke irritatie of overdreven zonnebrand in het deel van de huid dat is blootgesteld aan de zon.

Dit gebeurt omdat ultraviolette stralen bij contact met de huid reageren met een fotosensibiliserende stof die wordt geactiveerd en omgezet in giftige verbindingen, die het aangetaste deel van de huid irriteren.

Het immuunsysteem is machteloos tegen deze reactie.

Fotoallergische reactie

De fotoallergische reactie op ultraviolette stralen verschijnt bij de lichtgevoelige persoon binnen een langere tijdsperiode, meestal 24 tot 72 uur vanaf het moment dat de huid wordt blootgesteld aan zonnestralen.

In tegenstelling tot een fototoxische reactie, grijpt het immuunsysteem bij een fotoallergische reactie in via een celgemedieerde immunologische reactie.

Blootstellingsuitbarstingen – met rode, jeukende, schilferende plekken en blaren – verschijnen daarom meestal eerst in de gebieden die worden beïnvloed door de werking van ultraviolette stralen en verspreiden zich vervolgens naar gebieden die niet werden beïnvloed door de blootstelling.

De fotoallergische reactie treedt - zoals bij bijna elke allergische manifestatie - op bij personen die eerder gesensibiliseerd waren door herhaalde blootstelling aan het allergeen in de loop van de tijd of door een plaatselijk aangebracht medicijn dat vervolgens werd blootgesteld aan de werking van zonnestralen.

De oorzaken van fotodermatose

Volgens hun etiologie kunnen de oorzaken die leiden tot fotodermatose worden ingedeeld in vier macrogroepen.

Oorzaken van idiopathische oorsprong

In dit geval zijn de werkelijke oorzaken van fotodermatose onbekend.

Blootstelling aan ultraviolette stralen kan zonne-urticaria, polymorfe lichte huiduitslag, chronische actinische dermatitis, actinische prurigo veroorzaken.

Iatrogene oorzaken

Wanneer de oorzaken iatrogeen zijn, betekent dit dat de fotosensibilisatie een gevolg is van lokale toepassing of orale toediening van fotosensibiliserende geneesmiddelen, zoals amiodaron, tetracyclines, antischimmelmiddelen, retinoïden, diuretica.

Het gebruik van bepaalde cosmetica, chemicaliën, parfums, kleurstoffen of ontsmettingsmiddelen kan ook lichtgevoeligheid veroorzaken.

Metabole oorzaken

Men spreekt van metabole fotodermatose wanneer het een gevolg is van een metabolisch defect of onevenwichtigheid; dit zijn de gevallen van patiënten met pellagra of porfyrie.

Genetische oorzaken

Aan de andere kant spreken we van genetische fotodermatose wanneer de fotodermatose het gevolg of de manifestatie is van een reeds bestaande genetische ziekte, zoals albinisme, het Bloom-syndroom of het Rothmund-Thomson-syndroom.

Fotodermatose: de symptomen herkennen

Fotodermatose – afhankelijk van de kenmerken van de lichtgevoelige persoon – kan zich manifesteren met verschillende symptomen en van verschillende intensiteit, net zoals de mate van blootstelling aan de werking van ultraviolette stralen die nodig is om de allergische reactie te veroorzaken, verschillend is.

Zoals eerder uitgelegd, kan de ontstekingsreactie van de huid fototoxisch of allergisch zijn; in beide gevallen zijn de gebieden die het meest gevoelig zijn voor fotosensibilisatie het gezicht, de armen en de bovenborst.

Deze gebieden kunnen, wanneer ze worden blootgesteld aan de werking van zonnestralen, roodheid, zwelling, pijn, netelroos, eczeem, jeukende huiduitslag en blaren vertonen bij de lichtgevoelige persoon.

Hypergepigmenteerde gebieden kunnen ook verschijnen.

Als gevolg van deze symptomatologie kunnen enkele systemische complicaties optreden – typerend voor overmatige blootstelling aan de zon – zoals koude rillingen, hoofdpijn, koorts, misselijkheid, vermoeidheid en duizeligheid.

Als de proefpersoon chronische fotodermatose heeft, zal zijn huid na elke blootstelling littekens vertonen en dikker worden.

Als de fotodermatose van genetische oorsprong is, is er een verhoogde kans dat die persoon huidtumoren ontwikkelt.

Diagnose en behandeling van fotodermatose

Vanaf het moment dat iemand overdreven huidreacties ervaart na zelfs minimale blootstelling aan ultraviolette stralen, zou het nodig zijn om contact op te nemen met een dermatologiespecialist om te proberen de oorzaak van het ontstaan van fotosensitiviteit te achterhalen.

Om specifiek en ondubbelzinnig het type foto-geïnduceerde reactie te kunnen identificeren, zal de dermatoloog in eerste instantie overgaan tot het uitvoeren van een objectieve test en het verzamelen van volledige informatie voor een nauwkeurige anamnese.

Om het klinische beeld van de patiënt verder te bepalen, kunnen ook enkele bloed- en urinetests worden gevraagd, nuttig voor het identificeren van verwante ziekten of om de aanwezigheid van metabole of genetische oorzaken uit te sluiten.

Een allergietest (fotopleister of fototest) kan ook door de dermatoloog worden aangevraagd om nauwkeuriger te proberen vast te stellen welke stoffen de fotodermatose van de patiënt kunnen hebben veroorzaakt of verergerd.

Zodra de diagnose is gesteld, zal de dermatoloog de meest geschikte therapie voorschrijven die de patiënt kan volgen om te proberen de fotosensibiliteit op te lossen of op zijn minst te verminderen.

Sommige soorten fotodermatose kunnen worden behandeld met fototherapie: een deel van de dermis wordt blootgesteld aan gecontroleerde blootstelling aan licht om de gevoeligheid te verminderen of om de symptomen onder controle te houden.

Als alternatief of gelijktijdig kan de dermatoloog ook medicamenteuze therapie voorschrijven, meestal op basis van antihistaminica om jeuk te verminderen; steroïden om ontstekingen te verminderen; glucocorticoïden om huiduitslag onder controle te houden; of immunodepressiva om de werking van het immuunsysteem te onderdrukken, vooral bij patiënten die extreem gevoelig zijn voor de zon.

Vooral deze bijzonder gevoelige personen zijn mogelijk niet geschikt voor behandeling met fototherapie, als alternatief waarvoor hydroxychloroquine, thalidomide, beta-caroteen of nicotinamide worden toegediend om de huid beter bestand te maken tegen de schadelijke werking van ultraviolette stralen.

Fotodermatose: mogelijke complicaties

De meeste gevallen van fotodermatose zijn slechts van voorbijgaande aard of gemakkelijk te verhelpen.

Zodra de veroorzaker van lichtgevoeligheid is geïdentificeerd, neigt fotodermatose terug te gaan en volledig spontaan op te lossen.

Wanneer fotodermatose wordt veroorzaakt door genetische of metabolische oorzaken, kunnen zich bepaalde niet te onderschatten complicaties voordoen.

Er kunnen donkere vlekken of hypergepigmenteerde plekken op de huid verschijnen, zelfs nadat de irritatie is verdwenen; de huid kan voortijdig verouderen; de vorming van basaalcelcarcinoom van de huid, spinocellulair carcinoom of melanoom kan voorkomen.

Om deze reden wordt iedereen met de diagnose chronische fotodermatose geadviseerd om het hele jaar door bepaalde voorzorgsmaatregelen te nemen om hun huid te beschermen tegen de schadelijke werking van de zonnestralen, zoals het alleen plannen van buitenactiviteiten tijdens de koelere uren van de dag, het aanbrengen van een regelmatig breedspectrum zonnebrandcrème en altijd beschermende kleding en een zonnebril dragen om hun huid te beschermen tegen de schadelijke werking van zonnestralen.