Microcefalie, wanneer het hoofd van de baby veel kleiner is dan verwacht
Microcefalie is een aandoening die wordt gekenmerkt doordat de hoofdomtrek van een kind kleiner is dan die van zijn of haar leeftijdsgenoten en kan worden gegenereerd door zowel genetische als omgevingsoorzaken
Microcefalie wordt veroorzaakt door een zeer grote en diverse groep ziekten
Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen genetische oorzaken (bijvoorbeeld chromosomale afwijkingen of enkelvoudige genafwijkingen) en omgevingsoorzaken.
Microcefalie kan worden ingedeeld in twee vormen: primaire microcefalie (aanwezig vanaf de geboorte) en secundaire microcefalie (die ontstaat na de geboorte), al dan niet gepaard gaand met andere symptomen die deel uitmaken van een min of meer karakteristiek geheel (een syndroom).
Microcefalie komt voor bij meer dan 450 genetische aandoeningen
Het risico dat deze aandoening terugkeert bij latere ouderlijke zwangerschappen hangt af van de genetische oorzaak van microcefalie.
In de meeste gevallen zijn dit genetische aandoeningen die worden veroorzaakt door chromosomale afwijkingen (afwijkingen in het aantal of de structuur van chromosomen), of door veranderingen in een enkel gen, meestal autosomaal recessief overgeërfd: beide kopieën van het gen dat verantwoordelijk is voor de ziekte (de zogenaamde "ziekte-gen"), hetzij van moederlijke of vaderlijke oorsprong, zijn veranderd (gemuteerd) bij kinderen met microcefalie.
De ouders dragen een gewijzigde kopie van het gen (de andere kopie is normaal) en hebben geen last van microcefalie, maar hebben bij elke zwangerschap 25% kans op een kind met microcefalie.
Hieronder staan de belangrijkste vormen van microcefalie die autosomaal recessief worden overgeërfd:
Autosomaal recessieve primaire microcefalie
Het wordt gekenmerkt door ernstige microcefalie bij afwezigheid van andere misvormingen of neurologische defecten. De bijbehorende cognitieve stoornis varieert van mild tot matig.
MRI-scans van patiënten tonen een dunne maar structureel normale hersenschors met vereenvoudigde hersenomwentelingen.
De genen die het vaakst betrokken zijn bij deze vormen zijn: ASPM (alleen verantwoordelijk voor ongeveer 40% van dit subtype van microcefalie), MCPH1, PHC1, CENPE, MFSD2A, ANKLE2, CIT, WDFY3, CDKRAP2, CENPJ, STIL, WDR62, CEP63, CEP135 , CEP152, CASC5, KNL1, ZNF335, CDK6.
Primordiale dwerggroei met microcefalie (syndroom van Seckel, MOPDI en MOPDII)
Dit is een groep ziekten die niet alleen wordt gekenmerkt door duidelijke microcefalie, maar ook door een slechte intra-uteriene groei en een kleine gestalte na de geboorte.
Er zijn ten minste 9 ziektegenen bekend voor het syndroom van Seckel (CEP63, ATR, NSMCE2, DNA2, CENPJ, NIN, CEP152, RBBP8, TRAIP).
De vorm die MOPD1 wordt genoemd, wordt veroorzaakt door mutaties in het RNU4ATAC-gen en de MOPDII-vorm door mutaties in het Pericentrin (PCNT)-gen.
Smith-Lemli-Opitz-syndroom
In sommige gevallen wordt microcefalie autosomaal dominant overgeërfd: het treedt op wanneer slechts één kopie van de twee ziektegenen is veranderd (gemuteerd).
Een normale kopie van het gen is aanwezig, maar het is niet voldoende om de genetische boodschap te reconstrueren die door het gemuteerde gen is veranderd.
Bijgevolg heeft een ouder die een gemuteerde kopie draagt van een van de twee kopieën van het gen dat microcefalie kan veroorzaken (en die bijgevolg zelf microcefalie heeft) bij elke conceptie 50% kans op een kind met microcefalie.
In veel gevallen hebben de ouders echter geen microcefalie en zijn dit dus de novo-mutaties, wat betekent dat de mutatie niet is geërfd, maar is opgetreden tijdens de vorming van de eicel, zaadcel of in de zeer vroege stadia van de embryonale ontwikkeling.
De mutatie heeft dan alleen invloed op dat kind en op geen enkel ander familielid.
Microcefalie met congenitaal lymfoedeem en chorioretinopathie wordt overgeërfd als een autosomaal dominante aandoening: de verkleining van de hoofdomtrek is meestal mild en wordt veroorzaakt door mutatie van het KIF11-gen.
Manifestaties van de ziekte omvatten variabel het centrale zenuwstelsel en het oog
Het gezicht heeft ook een karakteristiek uiterlijk met schuine oogspleten en vooruitstekende kin en oren.
Lymfoedeem is meestal beperkt tot de achterkant van de voeten.
Andere genetische syndromen geassocieerd met microcefalie worden veroorzaakt door complexere genetische mechanismen:
- Angelman-syndroom;
- Rubinstein-Taybi-syndroom.
De belangrijkste genetische vormen veroorzaakt door chromosomale afwijkingen zijn:
Wolf-Hirschhorn-syndroom, veroorzaakt door een deletie van de korte arm van chromosoom nummer 4 (4p16.3).
De deletie leidt tot het verlies van een deel van het chromosoom, dus de daarin aanwezige genen.
In 58% van de gevallen is het zo'n grote deletie dat het onder de microscoop kan worden gedetecteerd door karyotype-analyse; in de overige gevallen zijn meer geavanceerde genetische tests (FISH, array-CGH) nodig om de deletie te bewijzen.
Het ziektebeeld wordt gekenmerkt door microcefalie, slechte groei, verstandelijke beperking en kleine misvormingen, vooral in het gezicht, die voor een ervaren oog (medisch geneticus) goed herkenbaar zijn.
Er kan een coloboom van de iris zijn (het ontbreken van een deel van de iris dat zich presenteert in de vorm van een iriskloof).
Epileptische aanvallen en aangeboren lijden van de hartspier zijn veel voorkomende bevindingen.
Tijdens de kindertijd kunnen er terugkerende infecties optreden.
Mowat Wilson-syndroom
In veel gevallen is de oorzaak van microcefalie niet genetisch, maar omgevingsgebonden.
Tijdens de zwangerschap kunnen sommige omgevingsfactoren microcefalie veroorzaken:
- Chemicaliën zoals methylkwik, voornamelijk in vis;
- Verdovende middelen en alcohol;
- Infecties zoals toxoplasmose, rubella, cytomegalovirus, herpes, waterpokken, HIV, Zika-virus;
- Schade aan de hersenen vóór de geboorte en tijdens de bevalling, zoals hypoxie, ischemie en trauma;
- Ernstige ondervoeding.
Tijdens het onderzoek voert de kinderarts en later de geneticus/neuroloog het volgende uit:
- De meting van de hoofdomtrek, lengte en gewicht van de patiënt, waarbij de metingen worden vergeleken met speciale tabellen die normale limieten aangeven voor kinderen van dezelfde leeftijd en hetzelfde geslacht; zo zal het mogelijk zijn om de mate van microcefalie te beoordelen en onderscheid te maken tussen geïsoleerde microcefalie en slechte algehele groei;
- De meting van de hoofdomtrek van de ouders, die essentieel is om te bepalen of het een erfelijke familiale eigenschap is;
- Zorgvuldige beoordeling van de medische geschiedenis tijdens de zwangerschap om omgevingsoorzaken van microcefalie uit te sluiten, zoals infecties, drugsgebruik, blootstelling aan straling, reizen naar landen met endemische infecties (bijv. Zika-virus), perinatale asfyxie en alcohol- of drugsmisbruik;
- Beoordeling van de groei bij de geboorte, eventuele voorgeschiedenis van bloedverwantschap van de ouders, progressieve of statische progressie van de aandoening, psychomotorische ontwikkelingsmijlpalen, eventuele aanwezigheid van epilepsie, aan- of afwezigheid van dysmorfe verschijnselen, evaluatie van eventuele bijbehorende malformatieve afwijkingen en een gedetailleerd neurologisch onderzoek.
Microcefalie wordt vaak in verband gebracht met een vertraagde psychomotorische ontwikkeling, taal- en verstandelijke handicap in verschillende mate, maar er zijn ook gevallen beschreven waarin het IQ binnen het normale bereik ligt.
GEZONDHEID VAN KINDEREN: KOM MEER TE WETEN OVER MEDICILD DOOR DE BOOTH IN EMERGENCY EXPO TE BEZOEKEN
Andere symptomen die kunnen optreden bij microcefalie zijn:
- Epilepsie;
- Slechte groei in lengte en gewicht;
- Anatomische veranderingen in gezichtsvorm (gezichtsdysmorfismen);
- Neurologische gedragsstoornissen (hyperactiviteit, aandachtstekort, enz.).
De kinderarts probeert op basis van evaluatie van de familiegeschiedenis, analyse van het ziektebeeld en onderzoek vast te stellen of de aandoening een genetische basis heeft, in de context van een specifiek syndroom.
Hij of zij kan vervolgens genetische analyses voorstellen om, indien mogelijk, de oorzaak van microcefalie te identificeren en dienovereenkomstig het risico te berekenen dat een van de ouders of het paar opnieuw een kind met microcefalie zal baren bij volgende zwangerschappen.
Een evaluatie door de maxillofaciale chirurg om de mogelijkheid van craniostenose uit te sluiten is ook belangrijk.
Neurologische en neuropsychiatrische controles zijn nuttig vanwege het mogelijke verband tussen microcefalie en neurologische symptomen zoals psychomotorische retardatie, verstandelijke beperking en epilepsie.
Het is daarom belangrijk om een elektro-encefalografisch onderzoek uit te voeren.
Het kan nuttig zijn om een hersenechografie en/of MRI uit te voeren om eventuele bijbehorende afwijkingen van de hersenen aan het licht te brengen en om de status van de schedelnaden te beoordelen.
Een fundusonderzoek van het oog kan nuttig zijn om vormen uit te sluiten die verband houden met chorioretinopathie.
Echografische controles die routinematig tijdens de zwangerschap worden uitgevoerd, kunnen in sommige gevallen al een vermoeden van micro-encefalie laten zien
De prenatale bevinding moet echter worden bevestigd door een evaluatie tijdens de ontwikkelingsleeftijd van de schedelgroei, waarbij die meting wordt gerelateerd aan die van lengte- en gewichtsgroei.
Als een craniostenose de microcefalie veroorzaakt, is de behandeling chirurgisch.
In andere gevallen is er geen specifieke therapie.
Multidisciplinaire zorg voor de patiënt volgens zijn of haar klinische behoeften is zeker heel belangrijk.
In het geval van psychomotorische retardatie en verstandelijke beperking kan revalidatietherapie met inbegrip van psychomotoriek, logopedie en ergotherapie worden gebruikt.
Het is aangetoond dat dergelijke therapieën effectief zijn voor het verwerven van enkele nuttige vaardigheden in het dagelijks leven en voor het verbeteren van de persoonlijke autonomie.
Als er epileptische verschijnselen zijn, is evaluatie door de neuroloog om anti-epileptische therapie op te zetten geïndiceerd.
Als naast microcefalie andere symptomen of organische misvormingen aanwezig zijn, moet de patiënt door de verwijzende specialisten worden beoordeeld op behandeling van de verschillende symptomen.
De prognose van microcefalie is variabel, afhankelijk van de oorzaak.
De klinische manifestaties geassocieerd met microcefalie zijn zeer variabel.
Ze variëren van zeer milde tot ernstige vormen, maar over het algemeen verbetert de prognose in de loop van de tijd.
Als de behandeling adequaat is, is de prognose van de milde vormen van de ziekte gunstig en ligt de levensverwachting ongeveer boven die van de algemene bevolking.
Lees ook
Emergency Live nog meer ... Live: download de nieuwe gratis app van uw krant voor IOS en Android
Wat is traumatisch hersenletsel (TBI)?
Pediatrische hersentumoren: soorten, oorzaken, diagnose en behandeling
De lat hoger leggen voor pediatrische traumazorg: analyse en oplossingen in de VS
Waarom zitten er leukocyten in mijn urine?
Pediatrie / Terugkerende koorts: laten we het hebben over auto-inflammatoire ziekten
Botcysten bij kinderen, het eerste teken kan een 'pathologische' breuk zijn
Voetmisvormingen: Metatarsus Adductus of Metatarsus Varus