Artsen Zonder Grenzen Artsen zonder Grenzen, nieuwe strategieën aan het werk bij elfde ebola-uitbraak in de DRC
De tiende ebola-uitbraak in de Democratische Republiek Congo (DRC), die tussen 2018 en begin 2020 het oostelijke deel van het land trof, werd de grootste in de geschiedenis van het land.
De elfde uitbraak, die momenteel aan de gang is in de provincie Équateur, in het westen van het land, ziet er heel anders uit: ze vordert langzaam, produceert kleine clusters in geïsoleerde gebieden en een lager algemeen sterftecijfer.
Ebola-noodsituatie, hoe is de medische respons geëvolueerd? Hoe kunnen we profiteren van de ervaring van eerdere uitbraken?
Guyguy Manangama, die de ebola-activiteiten van Artsen Zonder Grenzen (AZG) leidt, beschrijft de situatie in dit interview na een bezoek aan de provincie Équateur.
Wat is de huidige status van de ebola-epidemie in de provincie Équateur?
De elfde ebola-uitbraak in de DRC werd uitgeroepen op 1 juni 2020. Sindsdien zijn 130 mensen ziek geworden en zijn 55 mensen overleden aan de ziekte.
De eerste gevallen werden gemeld in de stad Mbandaka, het administratieve centrum van Équateur, voordat kleine clusters begonnen te verschijnen in de meer perifere districten.
Sindsdien vordert de uitbraak in een langzaam tempo.
Hoewel de situatie onder controle lijkt te zijn, leert de ervaring dat er nog nieuwe clusters kunnen ontstaan.
Tegelijkertijd zien we significant lagere niveaus van virale ladingen en sterfte, vergeleken met de tiende ebola-uitbraak, die tussen 2018 en 2020 het oosten van het land trof.
Het sterftecijfer is met 43% vandaag nog steeds hoog, maar het is lager dan de 67% die we zagen tijdens de uitbraak in de provincies Noord-Kivu en Ituri.
Een mogelijke verklaring is dat er een soort van natuurlijke immuniteit bestaat onder mensen in de provincie Équateur, aangezien deze regio eerder ebola-uitbraken heeft meegemaakt - voor het laatst in 2018. Reservoirs van het virus zijn daar traditioneel aanwezig.
Het is dan mogelijk dat sommige mensen eerder een lage blootstelling aan het virus hebben gehad en op de een of andere manier immuun zijn.
Dit is slechts een hypothese gebaseerd op observaties: verdere analyse is nodig om het te begrijpen. Ook profiteren we vandaag van de wetenschappelijke vooruitgang die de afgelopen jaren is geboekt, inclusief ons vermogen om een vaccin te gebruiken en genezende behandelingen die bewezen hebben effectief te zijn in klinische onderzoeken die zijn uitgevoerd tijdens de vorige uitbraak in Noord-Kivu.
Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen de tiende en elfde uitbraak en hoe beïnvloeden deze onze activiteiten?
De vorige epidemie was in veel opzichten uitzonderlijk, onder meer omdat het plaatsvond in een gebied waar de ziekte nog nooit eerder was gezien en een conflictgebied was.
De huidige uitbraak is heel anders.
We zien geen grote stedelijke clusters, maar sporadische gevallen die zich niet lineair lijken te verspreiden; Bij gebrek aan grote langeafstandswegen bewegen gemeenschappen zich bijvoorbeeld langs de meanderende waterwegen van het gebied terwijl ze van het ene kleine dorp naar het andere gaan.
Als gevolg hiervan zijn patiënten verspreid over een uitgestrekt gebied dat 12 van de 17 gezondheidsdistricten in de provincie omvat.
Hoe zit het met de nieuwe hulpmiddelen die tijdens de laatste uitbraak zijn ontwikkeld, waaronder het eerste ebolavaccin en nieuwe behandelingen die werden aangeboden als onderdeel van klinische onderzoeken? Welke rol spelen ze in de reactie op de huidige uitbraak?
Het vaccin werd al vroeg in de huidige uitbraak gebruikt en heeft mogelijk een belangrijke rol gespeeld bij het verminderen van de verspreiding van het virus.
De strategie is gebaseerd op het vaccineren van mensen die direct of indirect contact hebben gehad met zieken, maar in landelijke en dunbevolkte gebieden is het vaak handiger en effectiever om de hele gemeenschap te vaccineren.
Dit zou de facto resulteren in een hoger beschermingsniveau.
Na enige vertraging zijn de nieuwe behandelingen ook in behandelcentra uitgerold.
Tegenwoordig maken deze tools een radicale verandering in aanpak mogelijk; Hoewel het beperken van de circulatie van het ebolavirus een zeer belangrijke doelstelling blijft voor de respons, worden de inspanningen nu steeds meer gericht op patiëntenzorg en herstel.
Voorheen konden we weinig meer doen dan de zieken isoleren en hen symptomatische behandelingen bieden - bijvoorbeeld tegen koorts of uitdroging. Met de beschikking over curatieve behandelingen kunnen de patiënt en de kwaliteit van zorg centraal staan.
Er is meer vooruitgang geboekt op het gebied van profylaxe na blootstelling; dit omvat het toedienen van monoklonale antilichamen aan mensen met een grote kans op het ontwikkelen van de ziekte, na een risicovolle blootstelling aan het virus (bijvoorbeeld door contact met het bloed van een patiënt), zolang dit binnen 72 uur na blootstelling gebeurt.
Een van de grootste uitdagingen in Noord-Kivu en Ituri was de reactie van mensen op de komst van de responsteams. Hoe is de relatie met de gemeenschap in de provincie Équateur?
In het noordoosten van de DRC werkten we in een onstabiele context, ontsierd door een zeer gewelddadig conflict dat gedurende lange tijd tot politieke spanningen leidde.
In Équateur is de omgeving veel rustiger.
De goede relatie tussen medisch personeel en lokale mensen kan ook worden toegeschreven aan de nieuwe aanpak van de respons, die gebaseerd is op het versterken van gedecentraliseerde microstructuren voor ebola-zorg in lokale gezondheidsinstellingen, dicht bij patiënten en gemeenschappen, waarbij wordt vertrouwd op lokale gezondheidswerkers en beperking van het gebruik van grote, gecentraliseerde faciliteiten en geïmporteerd personeel.
Kortom, we ondersteunen het lokale gezondheidsnetwerk om patiënten met de ziekte van Ebola te identificeren, isoleren en behandelen, waardoor de behoefte aan een parallel systeem tot een minimum wordt beperkt.
We hebben deze aanpak al in 2019 gepromoot, terwijl we de vorige uitbraak in het oosten aanpakken. Het is nu overgenomen door alle betrokkenen bij de medische respons, inclusief het ministerie van Volksgezondheid, en heeft veel voordelen.
Grote behandelcentra worden niet gewaardeerd door gemeenschappen en worden niet gemakkelijk geaccepteerd door patiënten en hun families; ze zijn hermetisch afgesloten, ondoordringbaar… ze wekken angst op.
De onbegrip en vijandigheid die de centra in 2018 en 2019 veroorzaakten, veroorzaakten harde, soms zeer gewelddadige reacties.
Door de mogelijkheid om dichter bij huis te worden behandeld, in faciliteiten die bekend en toegankelijk zijn voor hun familie, zijn patiënten veel meer bereid om naar voren te komen in geval van symptomen.
Als ze inderdaad met ebola zijn besmet, vergroot een vroege opname in de zorg ook hun kansen op herstel.
Bij het sturen van onze mobiele teams hebben we naast ebola ook rekening gehouden met de bredere gezondheidsbehoeften van mensen; dit heeft ook enorm bijgedragen aan de goede acceptatie van onze teams door gemeenschappen.
Dit dodelijke virus begint er eindelijk uit te zien als een zeer ernstige maar behandelbare ziekte - en tot op zekere hoogte zelfs te voorkomen door vaccinatie - in plaats van als een biologische bedreiging.
Lees ook:
Na 3,500 infecties en 2,280 doden is de ebola-epidemie eindelijk geëindigd in Noordoost-Congo
Ebola: gezondheidswerkers in Congo staken onbetaalde salarissen
Liberia - Nieuw chirurgisch programma voor kinderen door AZG