Efekty placebo i Nocebo: kiedy umysł wpływa na działanie leków
Placebo i nocebo to dwie strony tego samego medalu i reprezentują złożone zjawisko, nie tylko neurobiologiczne, ale także psychologiczne, w którym zmiany neurofizjologiczne i behawioralne następują po zastosowaniu terapii
Termin nocebo (z łac. nocere: szkodzić, szkodzić) został po raz pierwszy użyty w literaturze przez Waltera Kennedy'ego w 1961 roku.
Z drugiej strony efekt placebo ma znacznie dłuższą historię: został pierwotnie nazwany w służbie zdrowia w 1772 roku przez lekarza Williama Cullena, który użył słowa placebo (od łacińskiego czasownika tłumaczącego jako: „poproszę”) na odnoszą się do substancji podawanej pacjentom w celu modulowania ich objawów, a nie zakłócania procesu chorobowego.
W 1964 roku wykazano, że relacja lekarz-pacjent może pozytywnie wpłynąć na wynik leczenia; to samo dotyczy wyniku pozytywnego kontekstu psychospołecznego, który może pozytywnie wpływać na mózg pacjenta.
EFEKT NOCEBO
Ważne jest, aby odróżnić efekt nocebo od reakcji nocebo.
Pierwsza odnosi się do (negatywnego) kontekstu psychospołecznego, w którym dana osoba jest umieszczona, leczenia i neurobiologicznej podstawy tego efektu. Z kolei reakcja nocebo odnosi się do czynników niespecyficznych (w tym stresu i warunków fizjologicznych), które jednak mogą przyczyniać się do wywoływania pogorszenia stanu.
Czynniki wpływające na rozwój efektu nocebo to:
- oczekiwania co do efektu leczenia, które mogą być tworzone przez sugestie słowne, uczenie się, obserwację innych oraz złożoność relacji lekarz-pacjent. Na przykład: jeśli zawsze ten sam lekarz, w tej samej przychodni, poda tę samą tabletkę, oczekiwania wobec leczenia będą większe, a efekty bardziej wyraziste;
- informowanie pacjentów o przerwaniu leczenia może prowadzić do wystąpienia działań niepożądanych, mimo że leczenie nadal trwa;
- nasze doświadczenie i znaczenie, jakie przywiązujemy do kontekstu, w którym się znajdujemy, są bardzo ważnymi bodźcami, które są starannie przetwarzane przez nasz mózg.
Kilka badań próbowało zrozumieć wpływ, jaki cechy osobowości mogą mieć na efekt nocebo i czy mogą w jakikolwiek sposób przewidywać wielkość tego efektu.
Wyniki pokazały, że im bardziej osoby niespokojne, cechujące się nadmiernym lękiem i nieśmiałością, tym silniejsze były ich przekonania i oczekiwania dotyczące negatywnych skutków leczenia.
Podobnie, im mniej optymistyczni, zdeterminowani i ambitni byli ludzie, tym bardziej mieli silne oczekiwania co do negatywnych skutków zastosowanego leczenia.
Badanie opublikowane w Science przez A. Tinnermanna i współpracowników z Uniwersyteckiego Centrum Medycznego Hamburg-Eppendorf w Niemczech wykazało ciekawe zjawisko związane z efektem nocebo: występuje on znacznie częściej, gdy podmiot jest przekonany, że fałszywy lek jest bardzo drogi.
Inne badania wykazały, że negatywne oczekiwania pacjenta wywołane werbalnymi sugestiami lekarza są zwykle wystarczająco „potężne”, aby wywołać większy efekt nocebo niż efekt placebo.
W przeciwieństwie do efektu placebo, efekt nocebo opiera się zatem na braku zaufania do leków i personelu medycznego.
Reakcje Nocebo mogą również wynikać z przeszłych negatywnych doświadczeń związanych z niektórymi terapiami.
EFEKT PLACEBO
Z kolei efekt placebo obejmuje zespół zmian psychologicznych i biologicznych spowodowanych czynnikami niefarmakologicznymi zachodzącymi w procesie gojenia.
Z tego powodu niektórzy eksperci, którzy badali ten mechanizm, uważają go za zjawisko, które można przypisać sugestii i autosugestii.
Obecnie efekt placebo w medycynie jest wykorzystywany wyłącznie do celów badawczych, a zatem nie jako rzeczywista terapia
Badania medyczno-naukowe wykazały, że efekt placebo w tej konkretnej dziedzinie zastosowania działa głównie na objawy, a nie na patologię. Korzyści są często podyktowane doświadczeniem.
Wypróbowany już lek, z dobrymi wynikami, jest skuteczniejszy niż nowy. Podobnie jak w przypadku obserwacji osób trzecich: obserwowanie, jak ktoś osiąga stan dobrego samopoczucia dzięki zażyciu leku, pomaga rozwinąć jeszcze skuteczniejszą reakcję na lek, gdy już go zażyjemy.
Przegląd 2010 studiów przypadków z 202 r. wykazał, że efekt placebo jest leczniczy w leczeniu objawów astmy, bólu, nudności i fobii.
Efekt placebo ma znacznie mniej oczywisty wpływ na bezsenność, demencję, depresję, otyłość i nadciśnienie. W rzeczywistości placebo oddziałuje na sposób odczuwania przez pacjenta objawów, a nie na ich przyczyny.
Nie wiadomo jeszcze, czy można wywołać efekt placebo.
Niektóre badania przeprowadzone na pacjentach, którzy byli świadomi, że przyjmują placebo, przyniosły dobre wyniki w przypadkach alergicznego nieżytu nosa, bólu pleców, zespołu jelita drażliwego, depresji i zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi.
Z pewnością stwierdzono, że dobra relacja lekarz-pacjent i dobra komunikacja klinicystów mogą mieć ogromny pozytywny wpływ na terapię i korzystne na nią reakcje.
Artykuł napisany przez dr Letizię Ciabattoni
Czytaj także:
Syndrom sztokholmski: kiedy ofiara staje po stronie sprawcy
Źródła:
http://www.sefap.it/web/upload/GIFF4_2014_02_Frisaldi_ras.pdf
https://www.focus.it/scienza/salute/effetto-placebo-come-funziona-per-punti
https://www.treccani.it/enciclopedia/effetto-placebo-e-nocebo_%28XXI-Secolo%29/