Schizofrenia charakteryzuje się psychozą (utrata kontaktu z rzeczywistością), halucynacjami (fałszywe postrzeganie), urojeniami (fałszywymi przekonaniami), dezorganizacją mowy i zachowania, spłaszczoną afektywnością (zmniejszone okazywanie emocji), deficytami poznawczymi (upośledzenie zdolności rozumowania i rozwiązywania problemów) oraz niesprawność zawodowa i społeczna

Przyczyna schizofrenii jest nieznana, ale istnieją mocne dowody na składnik genetyczny i środowiskowy

Objawy zwykle zaczynają się w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości.

Jeden lub więcej epizodów objawowych musi utrzymywać się przez ≥ 6 miesięcy przed postawieniem diagnozy.

Leczenie obejmuje farmakoterapię, terapię poznawczą i rehabilitację psychospołeczną.

Wczesna diagnoza i wczesne leczenie poprawiają długoterminowe funkcjonowanie.

Psychoza obejmuje objawy, takie jak urojenia, halucynacje, zdezorganizowane myślenie i język oraz dziwaczne i niewłaściwe zachowania motoryczne (w tym katatonię), które wskazują na utratę kontaktu z rzeczywistością.

Częstość występowania schizofrenii na świecie wynosi około 1%.

Wskaźnik jest porównywalny między mężczyznami i kobietami i stosunkowo stały w różnych kulturach.

Środowisko miejskie, ubóstwo, urazy z dzieciństwa, zaniedbania i infekcje prenatalne są czynnikami ryzyka i istnieje predyspozycja genetyczna (1).

Choroba zaczyna się w późnym okresie dojrzewania i trwa przez całe życie, zwykle ze słabymi funkcjami psychospołecznymi.

Średni wiek zachorowania przypada na pierwszą połowę drugiej dekady życia u kobiet i nieco wcześniej u mężczyzn; około 40% mężczyzn ma pierwszy epizod przed 20. rokiem życia.

Początek w dzieciństwie jest rzadki; może również wystąpić we wczesnym okresie dojrzewania lub w starszym wieku (wówczas nazywa się to czasem parafrenią).

Ogólne odniesienie

Grupa Robocza ds. Schizofrenii Konsorcjum Genomiki Psychiatrycznej: Biologiczne spostrzeżenia ze 108 loci genetycznych związanych ze schizofrenią. Nature 511(7510):421-427, 2014. doi: 10.1038/nature13595.

Etiologia schizofrenii

Chociaż jej konkretna przyczyna jest nieznana, schizofrenia ma podłoże biologiczne, o czym świadczą następujące dowody:

• Zmiany w strukturze mózgu (np. zwiększona objętość komór mózgowych, ścieńczenie kory, zmniejszenie przedniego hipokampa i innych obszarów mózgu)
• Zmiany w neurochemii, w szczególności zmieniona aktywność markerów dopaminowych i transmisji glutaminianu
• Ostatnio wykazane genetyczne czynniki ryzyka (1)

Niektórzy eksperci twierdzą, że schizofrenia występuje częściej u osób z podatnością neurorozwojową, a początek, remisja i nawrót objawów są wynikiem interakcji między tymi trwałymi podatnościami a stresorami środowiskowymi.

Słabości neurorozwojowe

Chociaż schizofrenia rzadko występuje we wczesnym dzieciństwie, czynniki z dzieciństwa wpływają na wystąpienie choroby w wieku dorosłym.

Te czynniki obejmują

• Predyspozycje genetyczne
• Powikłania wewnątrzmaciczne, porodowe lub poporodowe
• infekcje wirusowe ośrodkowego układu nerwowego
• Trauma i zaniedbanie w dzieciństwie

Chociaż wiele osób ze schizofrenią nie ma pozytywnej historii choroby w rodzinie, uważa się, że czynniki genetyczne są silnie zaangażowane.

Osoby, u których krewny pierwszego stopnia choruje na schizofrenię, mają około 10-12% ryzyka zachorowania, w porównaniu z 1% ryzykiem w populacji ogólnej.

Bliźnięta jednojajowe mają zgodność około 45%.

Niedobory żywieniowe matki i narażenie na grypę w II trymestrze ciąży, masa urodzeniowa < 2 g, niezgodność Rh w II ciąży oraz hipoksja zwiększają ryzyko.

Badania neurobiologiczne i neuropsychiatryczne wskazują, że u pacjentów ze schizofrenią częściej niż w populacji ogólnej występują zaburzenia ruchów gałek ocznych, zaburzenia funkcji poznawczych i uwagi oraz deficyty supresji somatosensorycznej.

Objawy te występują również u krewnych pierwszego stopnia osób ze schizofrenią, a także u pacjentów z wieloma innymi zaburzeniami psychotycznymi i mogą stanowić dziedziczny element wrażliwości.

Wspólność tych ustaleń wśród zaburzeń psychotycznych sugeruje, że nasze konwencjonalne kategorie diagnostyczne nie odzwierciedlają biologicznych różnic leżących u podstaw psychozy (1).

Stresory środowiskowe wywołujące schizofrenię

Stresory środowiskowe mogą wywołać wystąpienie lub nawrót objawów psychotycznych u osób podatnych na zagrożenia.

Stresory mogą mieć przede wszystkim charakter farmakologiczny (np. zażywanie substancji, zwłaszcza marihuany) lub społeczny (np. utrata pracy lub zubożenie, wyprowadzka z domu na studia, zakończenie romantycznego związku, wstąpienie do wojska).

Pojawiają się dowody na to, że zdarzenia środowiskowe mogą inicjować zmiany epigenetyczne, które mogą wpływać na transkrypcję genów i początek choroby.

Czynniki ochronne, które mogą łagodzić wpływ stresu na powstawanie lub nasilenie objawów, obejmują silne wsparcie psychospołeczne, dobrze rozwinięte umiejętności radzenia sobie i leki przeciwpsychotyczne.

Odniesienia do etiologii

Grupa Robocza ds. Schizofrenii Konsorcjum Psychiatric Genomics: Biologiczne spostrzeżenia ze 108 loci genetycznych związanych ze schizofrenią. Nature 511(7510):421-427, 2014. doi: 10.1038/nature13595.

Symptomatologia schizofrenii

Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, która może przebiegać przez kilka etapów, chociaż czas trwania i charakterystyka etapów mogą się różnić.

Pacjenci ze schizofrenią zwykle doświadczali objawów psychotycznych średnio przez okres 12-24 miesięcy przed zwróceniem się o pomoc medyczną, ale obecnie zaburzenie to jest częściej rozpoznawane na wcześniejszym przebiegu.

Objawy schizofrenii często upośledzają wykonywanie złożonych i trudnych funkcji poznawczych i ruchowych; dlatego objawy często znacznie zakłócają pracę, relacje społeczne i samoopiekę.

Najczęstsze konsekwencje to bezrobocie, izolacja, pogorszenie relacji i pogorszenie jakości życia.

Etapy schizofrenii

W fazie prodromalnej osoby mogą nie wykazywać żadnych objawów lub mogą przejawiać upośledzone umiejętności społeczne, łagodną dezorganizację poznawczą lub upośledzenie percepcji, zmniejszoną zdolność do odczuwania przyjemności (anhedonia) i inne ogólne deficyty radzenia sobie.

Cechy te mogą być łagodne i rozpoznawane jedynie retrospektywnie lub mogą być bardziej widoczne, z upośledzeniem funkcjonowania społecznego, szkolnego i zawodowego.

W zaawansowanej fazie prodromalnej mogą pojawić się objawy subkliniczne, objawiające się wycofaniem lub izolacją, drażliwością, podejrzliwością, nietypowymi myślami, zniekształconą percepcją i dezorganizacją (1).

Początek schizofrenii (urojenia i halucynacje) może być ostry (w ciągu dni lub tygodni) lub powolny i podstępny (kilka lat).

We wczesnej fazie psychozy objawy są aktywne i często gorsze.

W fazie środkowej okresy objawowe mogą być epizodyczne (z wyraźnie rozpoznawalnymi zaostrzeniami i remisjami) lub ciągłe; deficyty funkcjonalne mają tendencję do pogarszania się.

W późnej fazie choroby wzorzec choroby może się ustabilizować, ale występuje znaczna zmienność; niepełnosprawność może się stabilizować, pogarszać, a nawet zmniejszać.

Kategorie objawów w schizofrenii

Ogólnie objawy są klasyfikowane jako

• Pozytywne: zniekształcenie normalnych funkcji
• Negatywne: spadek lub utrata normalnych funkcji i uczuć
• Zdezorganizowany: zaburzenia myślenia i dziwaczne zachowanie
• Poznawcze: deficyty w przetwarzaniu informacji i rozwiązywaniu problemów

Pacjenci mogą odczuwać objawy w jednej lub kilku kategoriach.

Objawy pozytywne można dalej sklasyfikować jako

• Urojenia
• Halucynacje

Złudzenia to błędne przekonania, które są podtrzymywane pomimo wyraźnych sprzecznych dowodów.

Istnieje kilka rodzajów urojeń:

• Urojenia prześladowcze: pacjenci uważają, że są nękani, śledzeni, oszukiwani lub szpiegowani.
• Złudzenia odniesienia: Pacjenci są przekonani, że skierowane są na nich fragmenty z książek, gazet, tekstów piosenek lub innych bodźców środowiskowych.
• Złudzenia kradzieży lub przeszczepu myśli: pacjenci wierzą, że inni potrafią czytać w ich myślach, że ich myśli są przekazywane innym lub że myśli i impulsy są im narzucane przez siły zewnętrzne.

Urojenia w schizofrenii bywają dziwaczne, tj. nieprawdopodobne i nie wywodzą się z typowych doświadczeń życiowych (np. przekonanie, że ktoś usunął narządy wewnętrzne bez pozostawienia blizny).

Halucynacje to wrażenia zmysłowe, które nie są postrzegane przez nikogo innego.

Mogą być słuchowe, wzrokowe, węchowe, smakowe lub dotykowe, ale halucynacje słuchowe są zdecydowanie najczęstsze.

Pacjenci mogą słyszeć głosy komentujące ich zachowanie, rozmawiające ze sobą lub formułujące krytyczne i krzywdzące komentarze.

Urojenia i halucynacje mogą być bardzo irytujące dla pacjentów.

Objawy negatywne (deficyty) obejmują

• Spłaszczenie afektywne: twarz pacjenta wydaje się nieruchoma, z niewielkim kontaktem wzrokowym i brakiem wyrazu.
• Słaba mowa: pacjent niewiele mówi i udziela krótkich odpowiedzi na pytania, co stwarza wrażenie wewnętrznej pustki.
• Anhedonia: brak zainteresowania aktywnościami i wzrost aktywności afinalistycznej.
• Aspołeczność: brak zainteresowania relacjami międzyludzkimi.

Negatywne objawy często prowadzą do niskiej motywacji oraz zmniejszenia intencjonalności i celów.

Objawy zdezorganizowane, które można uznać za szczególny rodzaj objawów pozytywnych, obejmują:

• Zaburzenia myśli
• Dziwne zachowanie

Myślenie jest zdezorganizowane, gdy pojawia się niespójna i nieukierunkowana mowa, która przeskakuje z jednego tematu na drugi.

Mowa może wahać się od łagodnej dezorganizacji po niespójność i niezrozumiałość.

Dziwaczne zachowanie może obejmować dziecięcą głupotę, pobudzenie i niewłaściwy wygląd, higienę lub zachowanie.

Katatonia to skrajnie dziwaczne zachowanie, które może obejmować utrzymywanie sztywnej postawy i opieranie się wysiłkom poruszania się lub angażowanie się w afinalistyczną, niezależną od bodźca aktywność ruchową.

Deficyty poznawcze obejmują upośledzenie:

• Uwaga
• Szybkość przetwarzania
• Pamięć robocza lub deklaratywna
• Myślenie abstrakcyjne
• Rozwiązanie problemu
• Zrozumienie interakcji społecznych

Myślenie pacjenta może być sztywne, a jego zdolność do rozwiązywania problemów, rozumienia poglądów innych i uczenia się na doświadczeniach może być osłabiona.

Nasilenie upośledzenia funkcji poznawczych jest głównym wyznacznikiem ogólnej niepełnosprawności.

Podtypy schizofrenii

Niektórzy eksperci klasyfikują schizofrenię na podtypy deficytowe i niedeficytowe, w oparciu o obecność i nasilenie objawów negatywnych, takich jak wycofanie afektywne, brak motywacji i ograniczone planowanie.

U pacjentów z podtypem deficytu przeważają objawy negatywne, których nie można wytłumaczyć innymi czynnikami (np. depresja, lęk, mało inspirujące środowisko, niepożądane skutki leków).

Osoby z podtypem bez deficytu mogą wykazywać urojenia, halucynacje i zaburzenia myślenia, ale są stosunkowo wolne od objawów negatywnych.

Zidentyfikowane wcześniej podtypy schizofrenii (paranoidalna, zdezorganizowana, katatoniczna, rezydualna, niezróżnicowana) nie okazały się ważne i wiarygodne i nie są już stosowane.

Samobójstwa

Około 5-6% pacjentów ze schizofrenią popełnia samobójstwo, a około 20% podejmuje próby samobójcze; o wiele więcej ma poważne myśli samobójcze.

Samobójstwo jest główną przyczyną przedwczesnej śmierci wśród schizofreników i częściowo wyjaśnia, dlaczego zaburzenie to skraca średnią długość życia średnio o 10 lat.

Ryzyko może być szczególnie wysokie w przypadku młodych osób ze schizofrenią i zaburzeniami uzależnienia.

Ryzyko jest również zwiększone u pacjentów z objawami depresji lub poczucia beznadziejności, którzy są bezrobotni, którzy właśnie przebyli epizod psychotyczny lub zostali wypisani ze szpitala.

Pacjenci z późnym początkiem i dobrym funkcjonowaniem przedchorobowym, pacjenci z najlepszym rokowaniem w zakresie remisji, są również tymi z największym ryzykiem samobójstwa.

Ponieważ ci pacjenci zachowują zdolność do doświadczania cierpienia i nieszczęście, mogą być bardziej skłonni do działania z rozpaczy, która wynika z realistycznego rozpoznania skutków ich zaburzenia.

Przemoc

Schizofrenia jest umiarkowanym czynnikiem ryzyka zachowań agresywnych.

Groźby przemocy i wybuchy agresji są znacznie częstsze niż poważne niebezpieczne zachowania.

W rzeczywistości osoby ze schizofrenią są ogólnie mniej gwałtowne niż osoby bez schizofrenii.

Do przemocy najczęściej uciekają się pacjenci z zaburzeniami używania substancji psychoaktywnych, z urojeniami prześladowczymi lub dominującymi halucynacjami oraz nieprzyjmujący przepisanych leków.

Bardzo rzadko osoba pogrążona w głębokiej depresji, odizolowana, paranoiczna zaatakuje lub zabije osobę, którą postrzega jako jedyne źródło swoich trudności (np. autorytet, celebrytę, współmałżonka).

Odniesienia do objawów

Tsuang MT, Van Os J, Tandon R i inni: Zespół osłabionej psychozy w DSM-5. Schizophr Res 150(1):31-35, 2013. doi: 10.1016/j.schres.2013.05.004.

Diagnoza schizofrenii

• Kryteria kliniczne (Podręcznik diagnostyczny i statystyczny zaburzeń psychicznych, wydanie piąte [DSM-5])
• Jest to połączenie historii, objawów i oznak

Im wcześniej zostanie postawiona i wyleczona diagnoza, tym lepszy wynik.

Nie ma ostatecznych testów na schizofrenię.

Diagnoza opiera się na kompleksowej ocenie wywiadu, objawów i oznak.

Informacje uzyskane z dodatkowych źródeł, takich jak członkowie rodziny, przyjaciele, nauczyciele i współpracownicy, są często ważne.

Według DSM-5 diagnoza schizofrenii wymaga obu następujących warunków:

• ≥ 2 charakterystyczne objawy (urojenia, omamy, dezorganizacja mowy, dezorganizacja zachowania, objawy negatywne) w ciągu znaczącego okresu co najmniej 6 miesięcy (objawy muszą obejmować co najmniej jeden z pierwszych 3)
• Prodromalne lub osłabione oznaki choroby z obniżonym funkcjonowaniem społecznym, zawodowym lub samoopieki objawiające się przez okres 6 miesięcy, w tym co najmniej 1 miesiąc aktywnych objawów

Diagnostyka różnicowa

Psychoza spowodowana innymi zaburzeniami lub zaburzeniami związanymi z używaniem substancji musi zostać wykluczona na podstawie wywiadu i badania klinicznego, w tym testów laboratoryjnych i badania neuroobrazowego.

Chociaż niektórzy pacjenci ze schizofrenią mają strukturalne nieprawidłowości mózgu w badaniu radiologicznym, nieprawidłowości te nie są wystarczająco specyficzne, aby mieć wartość diagnostyczną.

Inne zaburzenia psychiczne o podobnych objawach obejmują pewne obrazy kliniczne, które mogą być skorelowane ze schizofrenią:

• Krótkotrwałe zaburzenie psychotyczne
• Zaburzenie urojeniowe
• zaburzenia schizoafektywne
• schizotypowe zaburzenie osobowości

Ponadto u niektórych osób zaburzenia nastroju mogą powodować psychozę.

Testy neuropsychologiczne, obrazowanie mózgu, elektroencefalografia i inne testy funkcji mózgu (np. śledzenie gałek ocznych) nie pomagają w rozróżnieniu głównych zaburzeń psychotycznych.

Jednak wstępne badania (1) sugerują, że wyniki takich testów można wykorzystać do grupowania pacjentów w 3 różne biotypy psychozy, które nie odpowiadają aktualnym klinicznym kategoriom diagnostycznym.

Niektóre zaburzenia osobowości (zwłaszcza schizotypowe) wywołują objawy podobne do schizofrenii, choć zwykle są łagodniejsze i nie obejmują psychozy.

Odniesienie do diagnozy

Clementz BA, Sweeney JA, Hamm JP i inni: Identyfikacja różnych biotypów psychozy przy użyciu biomarkerów mózgowych. Am J Psychiatry 173(4): 373-384, 2016.

Rokowanie schizofrenii

Badania przeprowadzone w ramach inicjatywy RAISE (Recovery After an Initial Schizophrenia Episode) wykazały, że im wcześniej i bardziej agresywnie rozpocznie się leczenie, tym lepsze wyniki (1).

W ciągu pierwszych 5 lat od wystąpienia objawów, funkcjonowanie może się pogorszyć, a umiejętności społeczne i zawodowe mogą zawieść, z postępującym zaniedbywaniem samoopieki.

Objawy negatywne mogą się nasilić, a funkcjonowanie poznawcze może ulec pogorszeniu.

Od tego momentu poziom niepełnosprawności zwykle się stabilizuje.

Niektóre dowody sugerują, że ciężkość choroby może się zmniejszyć w późniejszym życiu, szczególnie u kobiet.

U pacjentów z ciężkimi objawami negatywnymi i zaburzeniami funkcji poznawczych mogą wystąpić spontaniczne zaburzenia ruchowe, nawet jeśli nie stosuje się leków przeciwpsychotycznych.

Schizofrenia może być związana z innymi zaburzeniami psychicznymi.

Jeśli wiąże się z istotnymi objawami obsesyjno-kompulsywnymi, rokowanie jest szczególnie złe; jeśli wiąże się to z objawami zaburzenia osobowości typu borderline, rokowanie jest lepsze.

Około 80% osób ze schizofrenią doświadcza w pewnym momencie swojego życia jednego lub więcej epizodów dużej depresji.

Przez pierwszy rok po postawieniu diagnozy rokowanie jest ściśle związane z przestrzeganiem przepisanej terapii psychofarmakologicznej i unikaniem narkotyków rekreacyjnych.

Ogólnie jedna trzecia pacjentów osiąga znaczną i trwałą poprawę; jedna trzecia wykazuje pewną poprawę, ale z okresowymi nawrotami i resztkową niepełnosprawnością; a jedna trzecia pozostaje poważnie i trwale ubezwłasnowolniona.

Tylko około 15% wszystkich pacjentów powraca w pełni do przedchorobowego poziomu funkcjonowania.

Czynniki związane z korzystnym rokowaniem obejmują:

• Dobre funkcjonowanie przedchorobowe (np. dobry uczeń, dobra historia pracy)
• Późny początek i/lub nagły początek
• Pozytywny wywiad rodzinny dotyczący zaburzeń nastroju innych niż schizofrenia
• Minimalne deficyty poznawcze
• Kilka negatywnych objawów
• Krótszy czas trwania nieleczonej psychozy

Czynniki związane ze złym rokowaniem obejmują:

• Początek w młodym wieku
• Słabe funkcjonowanie przedchorobowe
• Pozytywny wywiad rodzinny dotyczący schizofrenii
• Wiele negatywnych objawów
• Dłuższy czas trwania nieleczonej psychozy

Mężczyźni mają gorsze rokowania niż kobiety; kobiety lepiej reagują na leczenie lekami przeciwpsychotycznymi.

Używanie substancji psychoaktywnych jest istotnym problemem wielu osób ze schizofrenią.

Istnieją dowody, że stosowanie marihuany i innych halucynogenów jest wysoce destrukcyjne dla pacjentów ze schizofrenią i powinno być zdecydowanie odradzane i agresywnie leczone, jeśli są obecne.

Współwystępowanie zażywania substancji psychoaktywnych jest istotnym predyktorem złego rokowania i może prowadzić do złego przestrzegania zaleceń lekarskich, powtarzających się nawrotów, częstych hospitalizacji, pogorszenia funkcjonowania i utraty wsparcia społecznego, a nawet do bezdomności.

Referencje rokowania

PODNIEŚĆ: Powrót do zdrowia po początkowym epizodzie schizofrenii – projekt badawczy Narodowego Instytutu Zdrowie psychiczne (NIMH)

Leczenie schizofrenii

• Leki przeciwpsychotyczne
• Rehabilitacja, w tym remediacja poznawcza, usługi socjalne i wspierające
• Psychoterapia ukierunkowana na trening odporności

Czas między wystąpieniem objawów psychotycznych a leczeniem początkowym jest związany z szybkością odpowiedzi na leczenie początkowe i jakością odpowiedzi na leczenie.

W przypadku wczesnego leczenia pacjenci reagują szybciej i całkowicie.

Bez ciągłego stosowania leków przeciwpsychotycznych po początkowym epizodzie, 70 do 80% pacjentów ma kolejny epizod w ciągu 12 miesięcy.

Ciągłe stosowanie leków przeciwpsychotycznych może zmniejszyć częstość nawrotów po roku do około 1% lub mniej w przypadku leków długo działających.

Leczenie farmakologiczne kontynuuje się przez co najmniej 1-2 lata po pierwszym epizodzie.

Jeśli chorzy chorują dłużej, podaje się go przez wiele lat.

Wczesna diagnoza i leczenie multimodalne zmieniły opiekę nad pacjentami z zaburzeniami psychotycznymi, takimi jak schizofrenia.

Koordynacja opieki specjalistycznej, w tym treningu odporności, terapii osobistej i rodzinnej, leczenia dysfunkcji poznawczych i zatrudnienia wspomaganego, stanowi ważny wkład w powrót do zdrowia psychospołecznego.

Ogólne cele leczenia schizofrenii to:

• Zmniejszenie nasilenia objawów psychotycznych
• Zachowaj funkcje psychospołeczne
• Zapobieganie nawrotom objawowych epizodów i związanych z nimi zaburzeń czynnościowych
• Ogranicz używanie substancji rekreacyjnych

Głównymi elementami leczenia są leki przeciwpsychotyczne, rehabilitacja poprzez świadczenia pomocy społecznej oraz psychoterapia.

Ponieważ schizofrenia jest długotrwałym, nawracającym zaburzeniem, nauczenie pacjentów technik samokontroli jest istotnym celem ogólnym. Przekazywanie informacji o zaburzeniu (psychoedukacji) rodzicom młodszych pacjentów może zmniejszyć odsetek nawrotów (1,2). (Zobacz także Wytyczne Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczące leczenia pacjentów ze schizofrenią, wydanie 2).

Leki przeciwpsychotyczne dzieli się na konwencjonalne leki przeciwpsychotyczne i leki przeciwpsychotyczne II generacji w oparciu o ich powinowactwo i aktywność receptorową do określonego neuroprzekaźnika.

Leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji oferują pewne korzyści zarówno pod względem dyskretnie większej skuteczności (chociaż ostatnie dowody podają w wątpliwość przewagę leków przeciwpsychotycznych drugiej generacji jako klasy), jak i zmniejszenia prawdopodobieństwa rozwoju mimowolnych zaburzeń ruchowych i związanych z nimi działań niepożądanych.

Jednak ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego (nadmiar tłuszczu w jamie brzusznej, insulinooporność, dyslipidemia i nadciśnienie) jest większe w przypadku leków przeciwpsychotycznych II generacji niż w przypadku konwencjonalnych.

Kilka leków przeciwpsychotycznych w obu klasach może powodować zespół wydłużonego odstępu QT i ostatecznie zwiększać ryzyko śmiertelnych arytmii; leki te obejmują tiorydazynę, haloperidol, olanzapinę, risperidon i zyprazydon.

Usługi rehabilitacyjne i pomocy społecznej

Trening umiejętności psychospołecznych i programy rehabilitacji zawodowej pomagają wielu pacjentom pracować, robić zakupy i dbać o siebie; utrzymywać dom; mieć relacje międzyludzkie; i pracować z pracownikami zdrowia psychicznego.

Szczególnie przydatne może być zatrudnienie wspomagane, w którym pacjenci znajdują się w konkurencyjnej sytuacji zawodowej i otrzymują na miejscu mentora, który pomaga im przystosować się do pracy.

Z biegiem czasu mentor pracy służy jedynie jako wsparcie w rozwiązywaniu problemów lub komunikacji z innymi pracownikami.

Usługi wsparcia umożliwiają wielu pacjentom ze schizofrenią pozostanie w społeczności.

Chociaż większość pacjentów może żyć samodzielnie, niektórzy wymagają nadzorowanego mieszkania, w którym obecny jest członek personelu, aby zapewnić przestrzeganie zaleceń lekarskich.

Programy zapewniają stopniowany poziom nadzoru w różnych placówkach opiekuńczych, począwszy od całodobowego wsparcia po okresowe wizyty domowe.

Programy te pomagają promować autonomię pacjenta, zapewniając jednocześnie wystarczającą opiekę, aby zminimalizować możliwość nawrotu i potrzebę hospitalizacji.

Programy intensywnego leczenia środowiskowego świadczą usługi w domu pacjenta lub w innych placówkach stacjonarnych i opierają się na wysokim stosunku liczby personelu do liczby pacjentów; zespoły terapeutyczne bezpośrednio świadczą wszystkie lub prawie wszystkie niezbędne usługi opiekuńcze.

W przypadku ciężkich nawrotów może być konieczna hospitalizacja lub postępowanie kryzysowe w warunkach alternatywnych do szpitala, a także obowiązkowa hospitalizacja, jeśli pacjent stwarza zagrożenie dla siebie lub innych.

Pomimo poprawy usług rehabilitacyjnych i wsparcia w społeczności, niewielki odsetek pacjentów, szczególnie tych z poważnymi deficytami poznawczymi i tych, którzy słabo reagują na terapię lekową, wymaga długoterminowej instytucjonalizacji lub innej opieki wspomagającej.

U niektórych pacjentów pomocna jest terapia poznawcza.

Terapia ta ma na celu poprawę funkcji neuropoznawczych (np. uwagi, pamięci roboczej, funkcji wykonawczych) oraz pomoc pacjentom w nauce lub ponownej nauce wykonywania zadań.

Terapia ta może prowadzić do poprawy samopoczucia pacjenta.

Psychoterapia

Celem psychoterapii w schizofrenii jest nawiązanie współpracy między pacjentami, członkami rodziny i lekarzem, tak aby pacjenci mogli nauczyć się rozumieć i radzić sobie ze swoją chorobą, przyjmować leki zgodnie z zaleceniami i skuteczniej radzić sobie ze stresem.

Chociaż powszechnie stosowana jest psychoterapia indywidualna połączona z terapią lekową, dostępnych jest niewiele wytycznych empirycznych.

Najskuteczniejsza psychoterapia to prawdopodobnie ta, która rozpoczyna się od rozpoznania podstawowych potrzeb pacjenta w zakresie usług społecznych, zapewnia wsparcie i informacje o naturze choroby, promuje działania adaptacyjne, opiera się na empatii i głębokim, dynamicznym zrozumieniu schizofrenii.

Wielu pacjentów potrzebuje empatycznego wsparcia psychologicznego, aby przystosować się do często przewlekłej choroby, która może znacznie ograniczyć funkcjonowanie.

Oprócz psychoterapii indywidualnej nastąpił znaczący rozwój terapii poznawczo-behawioralnej schizofrenii.

Na przykład ta terapia, wykonywana w grupie lub indywidualnym otoczeniu, może koncentrować się na sposobach zmniejszenia urojeniowych myśli.

W przypadku pacjentów żyjących w rodzinach rodzinne interwencje psychoedukacyjne mogą zmniejszyć odsetek nawrotów.

Grupy wsparcia i stowarzyszenia rodzinne, takie jak National Alliance on Mental Illness, są często pomocne dla rodzin.

Ogólne odniesienia do leczenia

Correll CU, Rubio JM, Inczedy-Farkas G i in: Skuteczność 42 farmakologicznych strategii współleczenia dodanych do monoterapii przeciwpsychotycznej w schizofrenii. JAMA Psychiatry 74 (7):675-684, 2017. doi: 10.1001/jamapsychiatry.2017.0624.

Wang SM, Han C, Lee SJ: Badani antagoniści dopaminy w leczeniu schizofrenii. Expert Opin Investig Drugs 26(6):687-698, 2017. doi: 10.1080/13543784.2017.1323870.

Czytaj także:

Emergency Live jeszcze bardziej…Live: Pobierz nową darmową aplikację swojej gazety na iOS i Androida

Niepokój: uczucie zdenerwowania, zmartwienia lub niepokoju

Strażacy / Piromania i obsesja na punkcie ognia: profil i diagnoza osób z tym zaburzeniem

Wahanie podczas jazdy: mówimy o amaksofobii, strachu przed prowadzeniem samochodu

Bezpieczeństwo ratowników: wskaźniki PTSD (zespół stresu pourazowego) u strażaków

Źródło:

MSD