Poremećaj seksualne averzije: pad seksualne želje kod žena i muškaraca

By Cristiano Antonino On Lipnja 4, 2023

Smanjena spolna želja kod muškaraca i žena, ili njezin izostanak, simptomi su tzv. poremećaja spolne želje: poremećaja hipoaktivne spolne želje i poremećaja seksualne averzije

Temeljna karakteristika poremećaja hipoaktivne seksualne želje je nedostatak ili odsutnost seksualnih fantazija i želje za seksualnom aktivnošću

Ovo smanjenje ženske ili muške želje može biti globalno, i uključivati sve oblike seksualnog izražavanja, ili može biti situacijsko, kada je ograničeno na partnera ili određenu seksualnu aktivnost.

Niska muška ili ženska želja, međutim, također može biti sekundarna zbog drugih seksualnih disfunkcija, mentalnih poremećaja (osobito teške depresije, čiji je stvarni simptom) ili može biti izazvana supstancama, alkoholom ili drogama (osobito određenim psihotropnim lijekovima ili kontracepcijom tablete).

Stoga je prvo potrebna profesionalna procjena kako bi se procijenilo je li smanjenje želje kod žena ili muškaraca sekundarno zbog jednog od ovih čimbenika ili je simptom pravog poremećaja seksualne želje.

Oni koji pate od smanjene seksualne želje (poremećaj hipoaktivne želje) imaju slabu motivaciju za traženje stimulacije, ne preuzimaju seksualnu inicijativu (nisu proceptivni), ali su obično receptivni, tj. ako su adekvatno stimulirani prihvaćaju seksualnu ponudu i u njoj adekvatno uživaju ili, u najgorem slučaju, ne doživljavaju veliko zadovoljstvo, ali unatoč tome ne doživljavaju negativne emocije zbog toga.

Iako je broj seksualnih iskustava obično nizak, pritisak partnera ili neseksualne potrebe (npr. za fizičkom ugodom ili intimnošću) mogu povećati učestalost seksualnih susreta, unatoč smanjenju želje i kod muškaraca i kod žena.

S druge strane, ovaj poremećaj averzije karakterizira aktivno izbjegavanje genitalnog seksualnog kontakta sa seksualnim partnerom.

Subjekt ne samo da ima nisku želju, već prijavljuje tjeskobu, strah ili gađenje kada se suoči s seksualnom prilikom s partnerom.

Odbojnost prema genitalnom kontaktu može biti usmjerena na određeni aspekt seksualnog iskustva (npr. genitalni sekret, vaginalna penetracija); neki subjekti, s druge strane, doživljavaju generaliziranu odbojnost prema svim seksualnim podražajima, uključujući ljubljenje i dodirivanje.

Intenzitet reakcije subjekta izloženog podražaju koji izaziva odbojnost može varirati od umjerene tjeskobe, s nedostatkom ugode, do ekstremne psihološke nevolja.

U tim slučajevima ne radi se o smanjenju seksualne želje, već o potpunom odsustvu želje, budući da sama ideja o seksualnosti proizvodi averzivne, a ne pozitivne osjećaje.

Za razliku od bolesnika s hipoaktivnom seksualnom željom (slaba želja), bolesnik s ovom averzijom nije ni procepivan ni receptivan te osjeća odbojnost i gađenje, odnosno strah, prema svemu što je seksualno konotirano (makar i samo u mašti).

Neposredni uzroci poremećaja seksualne želje mogu se pripisati disfunkcionalnom procesu učenja

U slučaju poremećaja hipoaktivne želje, anksioznost u pogledu izvedbe (ili strah od neuspjeha) povezuje seksualne osjećaje i osjete s prethodnim strahovima od gubitka.

Ova se tjeskoba javlja na početku odgovora, kada subjekt anticipira pomisao na seks, od koje se brani potiskujući je obradom negativnih antagonističkih misli, što rezultira smanjenjem želje.

Anksioznost zbog uspješnosti može biti generirana pojedinačnim čimbenicima koji utječu samo na jednog od dva partnera (jaka vjerska uvjerenja, opsesivno-kompulzivna osobnost, poremećaji rodnog identiteta, specifične seksualne fobije, strah od trudnoće, sindrom udovca, zabrinutost zbog starenja, čimbenici načina života poput stresa i umor) ili relacijskim čimbenicima (nedostatak privlačnosti prema partneru, loše seksualne sposobnosti partnera, razlike u stupnju optimalne međusobne bliskosti, bračni sukobi, nemogućnost spajanja osjećaja ljubavi sa seksualnom željom).

U slučaju poremećaja averzije, anksioznost je povezana sa fobijom od seksa.

Povezuje se, više ili manje ležerno, sa specifičnim aspektima seksualnosti i/ili snošaja.

Nakon što je anksiozna reakcija postala uvjetovana određenim seksualnim podražajima, osoba ih nastoji izbjegavati kad god se pojave, kako ne bi doživjela anksioznu aktivaciju koja se percipira kao subjektivno neugodna.

Izvorna uvjetovanost koja dovodi do ove povezanosti može imati različito podrijetlo: negativni roditeljski stavovi prema seksu, proizašli iz kulturološke uvjetovanosti, seksualne traume (silovanje), stalni pritisak koji se doživljava tijekom dugotrajne veze, zbunjenost oko vlastitog seksualnog identiteta.

Liječenje poremećaja koji uključuju smanjenu seksualnu želju, kako kod muškaraca tako i kod žena, mora uključivati, posebno u vezi s poremećajem hipoaktivne želje, fazu kognitivne terapije usmjerenu na restrukturiranje disfunkcionalnih uvjerenja o seksualnosti koja održavaju poremećaj.

Pacijenta se nastoji motivirati na rješavanje problema procjenom troškova i koristi te osvještavanjem negativnih emocija koje veže uz seks.

Istražuju se uzroci smanjenja želje, pacijentica se tjera na učenje strategija nošenja s tjeskobom i na kraju se pokušava potaknuti nagon postupnim izlaganjem svim okolišnim podražajima koji potiču seksualne osjećaje.

Tek nakon takve kognitivne terapije pacijenti mogu imati koristi od tradicionalnih postupaka seksualne terapije, kao što je senzorna fokalizacija, koja uključuje vježbe fizičkog seksualnog kontakta.

Za ovaj poremećaj averzije, s druge strane, tretman izbora sastoji se od postupnog izlaganja koje subjekta dovodi do tjeskobnih 'seksualnih' situacija koje postaju sve intenzivnije i, prema tome, sposobne izazvati sve veće reakcije tjeskobe.

U svakom slučaju, potrebno je istražiti i ponovno elaborirati one razvojne ili traumatske čimbenike koji su mogli pridonijeti povezanosti seksualnosti i negativnih emocija.