Moždani udari: šta je to, kako se nositi, koji su tretmani

By Cristiano Antonino On Novembar 1, 2022

Moždani udar je posljedica neuspjeha arterije da opskrbi dio mozga krvlju, bilo zato što sama arterija pukne (hemoragični moždani udar) ili zato što je začepljena trombom (trombotski moždani udar)

Moždani udar: smrt neurona

Neuroni, lišeni neophodnog snabdevanja krvlju kiseonikom, umiru za nekoliko minuta; posljedično, svi dijelovi tijela koji su pod kontrolom ovih neurona prestaju funkcionirati.

Mozak je zapravo takozvani plemeniti organ, odnosno vrlo brzo i primjetno pati od smanjene opskrbe krvlju.

Moždani udar i prevencija

U slučaju cerebralnog moždanog udara prevencija je obavezna jer je izlječenje nemoguće: za razliku od drugih tkiva, moždano tkivo nema sposobnost regeneracije, odnosno saniranja ozljede zamjenom mrtvih neurona novim.

Zbog toga je vrlo važno na vrijeme prepoznati probleme sa srcem koji mogu uzrokovati oštećenje moždanih stanica od kojih se vrlo teško oporaviti.

Trombotični moždani udar može biti uzrokovan cerebralnom embolijom ili cerebralnom trombozom

Cerebralna embolija. Cerebralna embolija je uzrokovana migracijom vrlo malih ugrušaka koji, općenito formirani u srcu ili karotidnim arterijama, idu putem velikih arterija i zaustavljaju se u cerebralnoj arteriji, ometajući prolaz krvi i kisika. Najčešći uzrok cerebralne embolije je fibrilacija atrija.
Cerebralna tromboza. Cerebralna tromboza je svakako najčešći tip moždanog udara. Uzrokuje se stvaranjem tromba na moždanoj arteriji povrijeđenoj aterosklerotskim plakovima (izrasline koje nastaju na zidovima arterija zbog viška masti u krvi, dima cigareta ili pretjerano visokog krvnog tlaka) i javlja se uglavnom noću ili u ranim jutarnjim satima.

Faktori rizika za moždani udar

Ljudi koji su najviše izloženi riziku od moždanog udara su oni koji su već imali TIA (prolazne ishemijske napade) ili druge ishemijske bolesti arterija; oni koji pate od dijabetesa, visokog krvnog pritiska ili imaju višak holesterola u krvi; a oni koji su imali člana porodice dožive moždani udar u relativno mladoj dobi (manje od 60 godina).

Drugi važni faktori rizika su pušenje cigareta, gojaznost, sjedilački način života i stres.

Nedavno je ustanovljeno da previsoki nivoi homocisteina (aminokiseline koja može izazvati iritaciju zidova arterija ako je prisutna u višku) u krvi povećavaju rizik od moždanog udara.

Rani znaci moždanog udara: zvona za uzbunu

Atrijalna fibrilacija. Atrijalna fibrilacija je promjena u otkucajima srca pri čemu srčani udovi pumpaju krv u ventrikule s nedovoljnom snagom i u nepravilnim intervalima; to uzrokuje stagnaciju krvi u atrijuma srca i potiče zgrušavanje. Pacijent može osjetiti lupanje srca i nakon mjerenja pulsa primijetiti apsolutnu nepravilnost otkucaja. Najozbiljnija komplikacija atrijalne fibrilacije je arterijska embolija u mozgu.
Prolazni ishemijski napadi (TIA). Prolazni ishemijski napadi su privremeno oštećenje funkcije mozga (gubitak govora, smanjenje snage udova), obično zbog prolazne opstrukcije moždane arterije malim embolima ili trombima iz aterosklerotskih plakova u arterijama vrat koji dovode krv u mozak. Simptomi traju nekoliko minuta, iako povremeno mogu trajati nekoliko sati (ne više od 24 sata) i potpuno se povući, za razliku od moždanog udara. Oni su, međutim, vrlo slični onima tipičnim za moždani udar:
slabost i/ili poteškoće u kretanju udova ili strane tijela;
zamućenje ili gubitak vida na jednom oku;
problemi s govorom, kao što su neispravan izgovor (dizartrija) ili poteškoće u pronalaženju pravih riječi (afazija);
rjeđe, vrtoglavica ili dvostruki vid (diplopija).

Prolazni ishemijski napadi su važni predznaci, korisni u predviđanju rizika od moždanog udara kod svakog pacijenta.

U stvari, rizik od moždanog udara za osobu koja je imala barem jednu TIA je oko deset puta veća nego za drugu osobu sa istim karakteristikama koja nikada nije patila od TIA.

Veza između vaskularne hirurgije i moždanog udara

Vaskularni hirurg može ispraviti važan faktor rizika za moždani udar: stenozu karotidne arterije, suženje zbog prisustva aterosklerotskih plakova na zidovima karotidnih arterija.

Stenoza karotidnih arterija otkriva se ultrazvukom supra-aortalnih stabala, pregledom koji ne zahtijeva injekcije ili bol: prelaskom sonde preko vrata pacijenta, uočava se protok u karotidnim arterijama i svako otvrdnuće ili sužavanje traže se arterije.

Cerebralni udari: tretmani

Da bi se uspostavio odgovarajući tretman, neophodno je, zahvaljujući CT (kompjuterskoj aksijalnoj tomografiji) i MRI (magnetnoj rezonanciji), utvrditi da li je moždani udar ishemijski (kao u većini slučajeva) ili hemoragijski.

Na primjer, ako je moždani udar ishemijske prirode, tj. zbog tromboze ili embolije, pacijentu se može dati supstanca koja otapa ugrušak (tromboliza); davanje iste supstance u slučaju moždanog udara hemoragijske prirode znači pogoršanje krvarenja.

U nekim slučajevima, međutim, bolje je držati pacijenta pod nadzorom, čekajući da razvoj simptoma dovede do sigurnije dijagnoze i ukaže da li se može primijeniti ciljana terapija, antikoagulans ili antitrombocitna.