Opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti: uzroci, simptomi, dijagnoza, terapija, lijekovi

By Cristiano Antonino On Novembar 1, 2022

Opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti (otuda akronim OCPD) je poremećaj ličnosti koji karakteriše: preokupacija redom i pravilima, teškoće u izvršavanju zadataka, perfekcionizam, rigidnost po pitanju etike i morala, potreba za kontrolom u radu, potreba za kontrolom u međuljudskim odnosima. odnosima

Kao što je to uvijek slučaj u psihijatriji, budući da se ovi aspekti mogu naći i kod zdrave populacije, smatraju se patološkim kada ometaju radnu sposobnost i razvijanje društvenih i/ili intimnih odnosa, tada je prikladno dijagnosticirati prisustvo opsesivno-kompulzivnog poremećaja ličnosti.

Opsesivno-kompulzivni poremećaj je uključen u Klaster C poremećaja ličnosti, koji obuhvata tri poremećaja ličnosti koje karakteriše nisko samopoštovanje i/ili visoka anksioznost i zbog kojih ljudi često izgledaju anksiozno ili uplašeni.

Klaster C uključuje, pored opsesivno-kompulzivnog poremećaja, i:

izbegavajući poremećaj ličnosti: oboleli ima tendenciju da izbegava društvene situacije u potpunosti iz straha od negativnih osuda drugih, što predstavlja izraženu stidljivost;
zavisni poremećaj ličnosti: oboljeli imaju izraženu potrebu da se drugi brinu o njima i da im se delegiraju sve svoje odluke.
Opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti" naziva se i "opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti": ova dva naziva su sinonimi.

Uzroci opsesivno-kompulzivnog poremećaja ličnosti

Uzroci još uvijek nisu sasvim jasni, ali se smatra da je riječ o multifaktorskoj etiologiji u kojoj su faktori okoline, kao što su odgoj, obrazovanje i/ili stresni ili potresni događaji, zapravo izazvani genetskom predispozicijom.

Važnu težinu u nastanku ovog poremećaja najvjerovatnije će imati roditelji, koji i sami često pate od opsesivno-kompulzivnog poremećaja ličnosti.

Često od toga pati samo jedan roditelj, ali statistički je roditelj taj koji provodi najviše vremena sa djecom, odnosno majka.

Evo nekoliko karakteristika prisutnih kod roditelja ovih pacijenata koje kao da upućuju njihovu djecu na isti poremećaj:

hiperkontrola od strane roditelja;
korišćenje preteranog kažnjavanja kada dete i malo odstupi od postavljenih standarda;
nedostatak roditeljske emocionalnosti;
inhibicija izražavanja emocija i kontakta s njima;
nastojati da dijete postane autonomno, međutim, bez povezivanja adekvatne podrške u istraživanju vanjskog svijeta;
pretjerana popustljivost u ranim godinama djeteta i visoki moralni standardi povezani sa nerealnim zahtjevima za zrelošću i odgovornošću u kasnijim godinama.

Simptomi i znaci opsesivno-kompulzivnog poremećaja ličnosti

Kao što je već spomenuto na početku članka, pacijenti koji imaju opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti pokazuju određena karakteristična ponašanja, među kojima su

striktna primjena pravila u koja vjeruju
skrupuloznost morala i etike;
kruta organizacija svakodnevnog života;
pretjerana posvećenost poslu;
perfekcionizam;
izrada rigidnih šema i lista koje se odnose na izvršenje zadatka;
gomilanje objekata bez vrijednosti;
gomilanje informacija bez vrijednosti;
srebroljublje;
formalno, pristojno i korektno međuljudsko ponašanje;
osuđujuće, kritičko, kontrolno i kazneno ponašanje prema drugim ljudima (rođacima, prijateljima, partnerima, kolegama…);
sklonost ka redu i organizaciji kroz upotrebu lista, shema, krutih prostornih i mentalnih geometrija;
samozadovoljno ponašanje prema ličnostima koje smatraju autoritativnim;
nevoljkost da se obavljanje nekog zadatka delegira na druge, jer bi se takav zadatak sigurno obavljao gore nego ako bi se obavljao samostalno;
nedostatak saradnje u radnim grupama;
insistiranje na prisiljavanju podređenih da se pridržavaju vlastitog načina rada;
poteškoće u izražavanju raspoloženja;
poteškoće u ispoljavanju emocija topline i brige prema drugima;
sklonost obuzdavanju svojih agresivnih osećanja;
tvrdoglavost;
anksioznost ako nešto ne ide baš onako kako je planirano ili kako bi 'trebalo';
anksioznost ako nema 'reda';
neprihvatanje da neko nije u pravu ili da je napravio greške;
ljutnja na ljude koji, prema vlastitom mjerilu, ne 'shvate kako treba';
manijakalnu pažnju na sve oko sebe;
želja za kontrolom 'svega';
imaju lična pravila koja im je teško promijeniti, čak i ako im drugi ljudi pokažu da se mogu poboljšati ili pogriješiti;
pasivno-agresivno ponašanje;
gomilanje novca u cilju budućih katastrofa (čije je predviđanje, međutim, neutemeljeno).

Razlike između opsesivno-kompulzivnog poremećaja i opsesivno-kompulzivnog poremećaja ličnosti

Mnogi ljudi, čak i u zdravstvu, brkaju opsesivno-kompulzivni poremećaj sa opsesivno-kompulzivnim poremećajem ličnosti.

Razlike su relativno zamagljene, ali su prisutne, na primjer, opsesivno-kompulzivni poremećaj je anksiozni poremećaj, dok je opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti poremećaj ličnosti.

Opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti razlikuje se od opsesivno-kompulzivnog poremećaja uglavnom u dva faktora:

kod poremećaja ličnosti obično izostaju prave opsesije i kompulzije (koje su, s druge strane, prisutne kod opsesivno-kompulzivnog poremećaja i prisiljavaju osobu da ponovi istu radnju nekoliko puta)
Osobe koje pate od opsesivno-kompulzivnog poremećaja muče ponavljajuće misli neugodnog sadržaja i tjeraju ih na ritualno ponašanje: takav način života prepoznaje i sama osoba kao problematična i želi ga se riješiti (on je 'egodistonik'); S druge strane, oboljeli od opsesivno-kompulzivnog poremećaja ličnosti rijetko doživljavaju nelagodu zbog svojih osobina ličnosti i, radije, smatraju ih vrlo prilagodljivim i korisnim za suočavanje sa svojim životom, poslom i odnosima (on je 'egosintoničan').

dijagnoza

Dijagnozu postavlja lekar na osnovu anamneze i karakteristika pacijenta, koristeći sledeće kriterijume (najsavremeniji su oni iz DSM-5):

Dijagnoza prema DSM-IV-TR kriterijima

Zvanična DSM-IV-TR klasifikacija zahtijeva prisustvo najmanje četiri od sljedećih simptoma:

Pretjerana zaokupljenost listama, detaljima i organizacijom nauštrb ukupnog cilja
Perfekcionizam koji ometa brzo obavljanje posla
Pretjerana posvećenost poslu (nije opravdana ekonomskom nuždom) što rezultira skraćenim vremenom za slobodne aktivnosti
Nemogućnost bacanja starih ili beskorisnih predmeta, čak i kada nemaju emocionalnu vrijednost
Nefleksibilnost na etičkim i/ili moralnim pozicijama (nije opravdana političkom ili vjerskom pripadnošću)
Nesklonost delegiranju zadataka ili radu u grupi
Preterano štedljiv način života i prema sebi i prema drugima
Ukočenost i tvrdoglavost.

Dijagnoza prema kriterijima ICD-10

ICD-10 klasifikacija (u kojoj se poremećaj naziva Anankastički poremećaj ličnosti) zahtijeva prisustvo najmanje četiri od sljedećih simptoma:

Pretjerana neodlučnost i oprez
Zaokupljenost detaljima, pravilima, listama, redoslijedom i organizacijom nauštrb ukupne svrhe aktivnosti
Perfekcionizam koji ometa uspjeh posla
Pretjerana skrupuloznost i odgovornost
Posvećenost poslu i produktivnost rezultiraju devalvacijom slobodnih aktivnosti i međuljudskih odnosa
Pretjerana pedantnost i pridržavanje društvenih konvencija
Ukočenost i tvrdoglavost
Potreba za stalnom kontrolom i potreba da se drugi ponašaju tačno prema instrukcijama subjekta.

Dijagnoza prema DSM-5 kriterijumima

Za dijagnozu opsesivno-kompulzivnog poremećaja ličnosti, pacijenti moraju imati

Uporni obrazac preokupacije redom; perfekcionizam; i kontrolu sebe, drugih i situacija

Ovaj obrazac se dokazuje prisustvom ≥ 4 od sljedećeg:

Briga za detalje, pravila, rasporede, organizaciju i liste
Težnja da se uradi nešto savršeno što ometa završetak zadatka
Pretjerana posvećenost poslu i produktivnosti (ne zbog finansijske potrebe), što rezultira napuštanjem slobodnih aktivnosti i prijatelja
Pretjerana savjesnost, pedantnost i nefleksibilnost u pogledu etičkih i moralnih pitanja i vrijednosti
Nedostatak volje da se odbace istrošeni ili bezvrijedni predmeti, čak i oni koji nemaju sentimentalnu vrijednost
Nesklonost delegiranju ili radu s drugim ljudima osim ako ti ljudi ne odluče da rade stvari upravo onako kako to pacijenti žele
Škrt pristup trošenju na sebe i druge jer vide novac kao nešto što treba čuvati za buduće katastrofe
Ukočenost i tvrdoglavost.

Simptomi moraju početi u ranoj odrasloj dobi.

Diferencijalna dijagnoza nastaje s različitim bolestima i stanjima, uključujući:

opsesivno-kompulzivni poremećaj;
izbegavajući poremećaj ličnosti;
šizoidni poremećaj ličnosti;
narcistički poremećaj ličnosti;
antisocijalni poremećaj ličnosti;
posttraumatski stresni poremećaj;
socijalna fobija;
hipohondrija;
depresija;
Aspergerov sindrom;
narcistički poremećaj ličnosti;
napadi panike;
agorafobija;
slični simptomi uzrokovani upotrebom droga.

U nekim slučajevima opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti može se pojaviti istovremeno s jednim ili više stanja i patologija navedenih gore, što otežava dijagnozu.

Opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti također se ne smije miješati s jednostavnim stilom života koji je orijentiran na preciznost i red ili opsesivno-kompulzivnim osobinama.

Zdravstvena potrošnja u Italiji: rastući teret za domaćinstvo

April 11, 2024

Aviary Alert: Između evolucije virusa i ljudskih rizika

April 4, 2024

Dan u žutom protiv endometrioze

Mar 28, 2024

Nada i inovacije u borbi protiv raka gušterače

Mar 27, 2024

Iako su ovi simptomi dio odrasle populacije pogođene OKP-om, poremećaj ličnosti – kao što je već navedeno na početku ovog članka – smatra se takvim samo kada je u pitanju ometanje života subjekta, a time i sposobnosti za rad i razvoj društveni i/ili intimni odnosi.

Opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti može se zamijeniti s narcističkim poremećajem ličnosti jer dijele sklonost ka perfekcionizmu

Postoje razlike: dok pacijenti s narcističkim poremećajem ličnosti imaju tendenciju vjerovati da su postigli apsolutno savršene standarde – bez samokritike ili sklonosti daljem poboljšanju – naprotiv, pacijenti s opsesivno-kompulzivnim poremećajem ličnosti skloni su vjerovati da nisu postigli savršenstvo , uglavnom ostaju nezadovoljni svojim postignućima i samokritični prema sebi.

Opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti može se uporediti s narcističkim poremećajem ličnosti i antisocijalnim poremećajem ličnosti u tome što su sva tri poremećaja povezana škrtošću, ali dok je kod opsesivno-kompulzivnog poremećaja ličnosti jedan škrt prema drugima, ali i prema sebi, u druga dva poremećaja škrt je samo prema drugima (a NE prema sebi).

Pacijenti s opsesivno-kompulzivnim poremećajem ličnosti predstavljaju značajno oštećenje društvenog, radnog i afektivnog života.

Sa društvene tačke gledišta, pretjerana posvećenost poslu i produktivnosti, zajedno sa srebroljubljem, često dovodi do toga da ispitanici isključuju slobodne aktivnosti i otuđuju prijateljstva.

Sa profesionalne tačke gledišta, sklonost ka perfekcionizmu i detaljnoj organizaciji aktivnosti – iako naizgled iu nekim slučajevima zapravo efektivna u efikasnom radu – može ometati sposobnost izvršavanja planiranih zadataka i donošenja odluka.

Ostale karakteristike koje mogu ometati izvođenje, posebno određenih vrsta poslova, su nevoljkost da se obavljanje zadataka delegira na druge, teškoća u uklapanju u grupu vršnjaka i odnos pretjerane kontrole podređenih.

Sa afektivnog gledišta, pacijent ima poteškoća u pristupu i izražavanju svojih emocija i raspoloženja, što ometa formiranje dugotrajnih intimnih odnosa.

Tome doprinosi i sklonost da se partner previše kontroliše, da se od njega očekuju prevelika očekivanja i da se preterano kontroliše kućno okruženje i rutine.

Liječenje opsesivno-kompulzivnog poremećaja ličnosti uključuje različite vrste terapija i instrumenata, koji se također mogu koristiti sinergijski:

psihodinamička psihoterapija
kognitivno-bihejvioralna terapija;
narativna medicina;
ekspozicijska terapija;
narativna terapija izlaganja;
terapija lijekovima.

Liječenje je obično komplikovano pacijentovom rigidnošću, tvrdoglavošću i potrebom za kontrolom, što može biti frustrirajuće za terapeute; prisjetimo se i da je ovaj poremećaj često egosintoničan, tj. da ga pacijent vidi kao dobar način za snalaženje u poslu i društvenom životu, pa se na njega ne gleda kao na bolest koju treba liječiti.

Psihodinamska terapija i kognitivno-bihevioralna terapija mogu pomoći pacijentima s opsesivno-kompulzivnim poremećajem ličnosti; u nekim slučajevima, lijekovi koji pripadaju klasi selektivnih inhibitora ponovne pohrane serotonina mogu biti od pomoći.

Kognitivno-bihejvioralna terapija

U okviru kognitivno-bihejvioralne terapije opsesivno-kompulzivnog poremećaja ličnosti, ciljevi liječenja se dogovaraju u suradnji između pacijenta i terapeuta i stoga se razlikuju od pacijenta do pacijenta.

Ciljevi kognitivne bihevioralne terapije su:

sniziti patološki visoke standarde učinka i ciljeva;
naučiti strategije za postupanje u problematičnim situacijama;
podsticati prihvatanje sopstvenih raspoloženja i emocija;
smanjiti negativna stanja razdražljivosti i anksioznosti;
smanjiti sklonost izbjegavanju situacija koje su izvan nečijih rigidnih pravila;
promicati fleksibilnost u pitanjima morala i etike;
povećati sposobnost opuštanja u slobodnim aktivnostima;
razvijaju sposobnost uspostavljanja opuštenijih, neformalnijih i intimnijih odnosa;
napuštanje samozadovoljnog ponašanja s jedne strane, dominantnog ponašanja s druge strane;
upravljanje situacijama u kojima se ne može 'kontrolisati sve'.

Metoda za postizanje ovih ciljeva koristi ove strategije

identificirati, preispitivati i mijenjati osnovna uvjerenja o sebi i svijetu;
prepoznavanje i prekidanje začaranih krugova između emocija, misli i ponašanja;
prihvatanje sebe i svojih granica;
učenje tehnika opuštanja;
izloženost situacijama koje se plaše (npr. situacije koje pacijent ne može kontrolisati).