SAD, sezonowe zaburzenie afektywne

By Krystiana Antonina On Luty 23, 2023

Hipokrates był pierwszym, który w 400 rpne opisał zaburzenie depresyjne związane z sezonowością, aw II wieku pne grecko-rzymscy lekarze leczyli depresję ekspozycją na światło słoneczne bezpośrednio w oczy

Pinel i jego uczeń Esquirol (1845) jako pierwsi wyróżnili podtypy depresji zimowej i letniej, ale dopiero w 1984 roku Rosenthal i współpracownicy opisali kryteria diagnostyczne tzw. jesienią i zimą oraz okresy dobrego samopoczucia wiosną i latem.

SAD jest chorobą przewlekłą, która objawia się cyklicznymi epizodami depresyjnymi. Jej najczęstszymi objawami są:

nadmierna senność lub bezsenność
hiperfagia (ze szczególnym upodobaniem do węglowodanów), z wynikającym z tego przyrostem masy ciała
zmęczenie psychiczne i fizyczne
brak energii
Trudności z koncentracją
ogólne poczucie zagubienia
drażliwość.

Sezonowe zaburzenie afektywne w DSM-IV

Chociaż sezonowe zaburzenie afektywne zostało powszechnie uznane przez środowisko naukowe, to jednak w DSM-IV nie pojawiło się jako autonomiczna kategoria nozograficzna, ale raczej jako modalność przebiegu zaburzeń nastroju; z klinicznego punktu widzenia objawy charakteryzujące pacjentów z SAD należą do objawów depresyjnych, które DSM-IV określił jako „nietypowe”.

W rzeczywistości u pacjentów z SAD nastrój, pomimo depresji, jest reaktywny (tj. chorzy są w stanie rozweselić się w obliczu pozytywnych wydarzeń, patrz DSM-IV).

Ponadto odchylenie tonu nastroju jest zwykle akcentowane w godzinach wieczornych; inne „nietypowe” objawy depresyjne stwierdzane u pacjentów z tą patologią to hiperfagia, przyrost masy ciała, nadmierna senność, anergia i letarg.

Na podstawie kursu wyróżnia się dwie formy SAD (Seasonal Affective Syndrome): „postać zimowa” i „postać letnia”

W dominującej postaci „zimowej” objawy depresyjne rozpoczynają się w okresie jesiennym, osiągają maksymalne nasilenie w okresie zimowym i częściowo lub całkowicie ustępują na początku sezonu wiosennego.

Natomiast w „formie letniej” epizody depresyjne występują na początku sezonu wiosennego, osiągają szczyt w okresie letnim i ustępują na początku sezonu jesiennego.

Jak już wspomniano, do ostatniego wydania DSM zaburzenie to nie było klasyfikowane jako specyficzna jednostka nozograficzna, ale jako prosta forma depresji o cyklicznym i regularnym przebiegu.

Jednak w najnowszym wydaniu Podręcznika (DSM-5) sezonowe zaburzenie afektywne jest opisane jako rzeczywista kategoria diagnostyczna i tak traktowane.

Opracowano kilka modeli teoretycznych, które mogą wyjaśnić patofizjologię SAD, ale dopiero niedawno pojawiło się pytanie, co tak naprawdę może być przyczyną złego nastroju, smutku, melancholii lub depresji u niektórych osób właśnie w tych porach roku.

Być może naukowcom z Uniwersytetu w Kopenhadze udało się odpowiedzieć na to pytanie badaniem, którego wyniki zostały zaprezentowane na XII Międzynarodowej Konferencji Neuropsychofarmakologii w Londynie.

Problem, zgodnie z tym, co wyłoniło się z badań dr Brendy Mc Mahon i współpracowników, leżałby w poziomach produkcji serotoniny, które zmieniałyby się w zależności od pór roku i ilości obecnego światła.

Osoby, u których rozwinął się SAD, miałyby zatem problem z serotoniną i poziomem SERT, transportera tego neuroprzekaźnika, nieprzypadkowo zwanego także hormonem dobrego nastroju.

Aby przyjrzeć się temu, co dzieje się w mózgach ludzi, naukowcy zrekrutowali 11 osób z SAD i 23 zdrowych ochotników do porównania.

Za pomocą pozytonowej tomografii emisyjnej (PET) przeprowadzili skany mózgu i byli w stanie zaobserwować znaczące różnice między latem a zimą w poziomach SERT u pacjentów cierpiących na SAD.

Warto zauważyć, że ochotnicy z SAD mieli wyższy poziom SERT w miesiącach zimowych, co odpowiada większemu usuwaniu serotoniny w zimie, podczas gdy u zdrowych ochotników tak nie było.

Według naukowców odkrycia te potwierdzają to, co wcześniej podejrzewali inni.

„Wierzymy, że odkryliśmy sposób, w jaki mózg się zmienia, gdy musi regulować poziom serotoniny wraz ze zmianą pór roku” — wyjaśnił dr Mc Mahon. „Transporter serotoniny (SERT) przenosi serotoninę z powrotem do komórek nerwowych, gdzie nie jest aktywna, więc im wyższa aktywność SERT, tym niższa aktywność serotoniny.

„Światło słoneczne utrzymuje to ustawienie naturalnie na niskim poziomie”, dodaje naukowiec, „ale gdy noce wydłużają się jesienią, poziom SERT wzrasta, co powoduje spadek poziomu aktywnej serotoniny.

Wiele osób nie jest tak naprawdę dotkniętych SAD i odkryliśmy, że u tych osób nie występuje wzrost aktywności SERT, więc ich poziomy aktywnej serotoniny pozostają podwyższone przez całą zimę”.

Jednak sezonowe zaburzenie afektywne jest dość powszechne

Cierpi na nią około 20% populacji amerykańskiej i około 12 milionów ludzi w samej Europie Północnej.

„Wiemy, że zbilansowana dieta, ograniczenie spożycia kofeiny i ćwiczenia fizyczne mogą pomóc, a także spędzanie jak największej ilości czasu na świeżym powietrzu, ponieważ nawet gdy jest pochmurno, światło jest zawsze wyższe niż w pomieszczeniach.

Z pewnością jest to zaburzenie, którego nie należy bagatelizować i które również powinno być leczone przy wsparciu przeszkolonych i kompetentnych specjalistów” – podsumowuje dr Mc Mahon.

Obecnie istnieją dwa rodzaje terapii opartych na dowodach, które są skuteczne w przypadku SAD

Terapia farmakologiczna lekami przeciwdepresyjnymi i fototerapią (której skuteczność wykazano w różnych badaniach).

Fototerapia jest obecnie uważana za pierwszą metodę leczenia SAD, w drugiej kolejności przyjmuje się farmakoterapię opartą na lekach przeciwdepresyjnych.