Pracoholizm: jak sobie z nim radzić

By Krystiana Antonina On Kwiecień 11, 2023

Termin pracoholizm (uzależnienie od pracy) został wprowadzony przez Oatesa w 1971 roku przez połączenie słowa „praca” i „alkoholizm” w celu opisania uzależnienia od pracy. Schaufeli, Taris i Bakker (2008) zdefiniowali pracoholizm jako „skłonność do nadmiernej pracy w sposób kompulsywny”

Aby można było mówić o uzależnieniu od pracy, konieczna jest równoczesna obecność zachowań zawodowych zmierzających do ekscesów i wewnętrznego popędu (przymusu), który popycha jednostkę do takich ekscesów.

Czym jest pracoholizm?

Pracoholizm jest w literaturze kojarzony z uzależnieniem behawioralnym (Rohrlich, 1981; Fassel, 1992; Robinson, 1998b, 2001; Albrecht, Kirschner, Grusser, 2007). Według Griffithsa (2005; 2011) wyróżnia się sześć kryteriów typowych dla innych form zależności:

Występ: praca stanowi najważniejszą aktywność w życiu człowieka, dominując nad jego myśleniem i zachowaniem nawet poza miejscem i czasem pracy.

Transformacja nastroju: praca wiąże się ze stanami nastroju, które mogą wahać się od podniecenia, przez smutek, po spokój.

Tolerancja: pracoholik czuje się zmuszony do stopniowego zwiększania ilości czasu poświęcanego na czynności związane z pracą.

abstynencja: pracoholik cierpi fizycznie i psychicznie (drażliwość, wahania nastroju) z powodu sytuacji, w których nie wolno mu pracować (okresy urlopowe, choroba itp.).

Konflikty: Stopniowo pojawiają się trudności w relacjach międzyludzkich (koledzy, rodzina, przyjaciele). Osoba uzależniona od pracy może zacząć być krytykowana przez innych za trudność w „oderwaniu się” od pracy.

Recydywa: po okresach, w których pracownik był w stanie poradzić sobie ze swoją zależnością od czynności zawodowych, powraca do nadmiernych zachowań.

Dyspozycyjne poprzedniki uzależnienia od pracy

W paradygmacie, który postrzega pracoholizm jako uzależnienie, zachowania pracoholiczne mogą pełnić psychologiczną funkcję unikania negatywnych uczuć (Porter, 1996) lub regulowania ich intensywności.

Cechowanie się wartościami zorientowanymi na cel (ze szkodą dla celów interpersonalnych, relacyjnych) może również prowadzić do skierowania wysiłków na sukces w pracy, przy wysokim poziomie ambicji (Schwartz, 1992).

Społeczno-kulturowe uwarunkowania pracoholizmu

Niektóre badania (Matthews i Halbrook, 1990) donoszą, że osoby z rodzin „dysfunkcyjnych” będą bardziej skłonne do poszukiwania wysoce stresujących rodzajów pracy, ponieważ przyzwyczaiły się do stresorów w domu.

Podobnie, zastępcze uczenie się (Bandura, 1986) może również prowadzić do naśladowania zachowań pracoholicznych.

W tym przypadku na ludzi mogą wpływać role i postacie w rodzinie (rodzice, rówieśnicy, przyjaciele, znaczące inne osoby) lub w kontekstach organizacyjno-pracowniczych, takich jak przełożeni, mentorzy lub ogólnie koledzy (Ng i in., 2007).

Uzależnienie od pracy i aspekty osobowości

Clark, Livesley, Schroeder i Irish (1996) stwierdzili dodatnią korelację między pracoholizmem a obsesyjno-kompulsyjnymi cechami osobowości.

Powiązanie to, aby miało znaczenie diagnostyczne, musi przejawiać się w każdej dziedzinie życia pacjenta (rodzina, przyjaciele, związki uczuciowe itp.), a nie wyłącznie w aktywności zawodowej.

Symptomatologiczne konsekwencje pracoholizmu

Pracoholicy zgłaszają bardziej krytyczne wartości, w porównaniu z innymi profilami pracowniczymi, w odniesieniu do sfery zdrowia fizycznego i psychicznego.

W szczególności mogą objawiać się większymi objawami psychosomatycznymi oraz gorszym samopoczuciem fizycznym i emocjonalnym (McMillan i in., 2001).

Konsekwencje dla dobrostanu psychicznego uzależnienia od pracy

Nadmierna energia wkładana w pracę przez pracoholików wydaje się wpływać na dobroć relacji międzyludzkich zarówno w organizacji pracy, jak iw życiu codziennym.

Niektórzy autorzy zidentyfikowali negatywny związek między pracoholizmem a konfliktami między współpracownikami (Porter, 2001) oraz po stronie rodziny (Robinson i Post, 1997; Robinson, 1998a; Robinson, Flowers i Carrol, 2001).

Ogólnie rzecz biorąc, literatura przedmiotu wskazuje, że osoby uzależnione od pracy charakteryzują się: znacznymi trudnościami w komunikowaniu się, słabym udziałem w zajęciach rodzinnych i ogólnie mniejszym zaangażowaniem emocjonalnym w relacje.

Psychoterapeutyczne leczenie uzależnienia od pracy

Kurs psychoterapeutyczny powinien obejmować wstęp psychiatryczny diagnoza, mająca na celu zaplanowanie ewentualnego leczenia psychofarmakologicznego w celu wsparcia interwencji psychologicznej.

Psychoterapia powinna w każdym przypadku koncentrować się na pomaganiu pacjentowi w rozwijaniu lub wzmacnianiu: empatii, otwartości relacyjnej, umiejętności identyfikowania, rozpoznawania, a następnie wyrażania emocji, mentalizowania i regulowania afektów poprzez odpowiednie wykorzystanie ich w relacjach osobistych, dążąc do większej autonomii wewnętrznej a nie tylko pozorną niezależność.

Terapia rodzinna lub par może być przydatna do odbudowy komunikacji, przywrócenia zaufania między pacjentami i wspierania intymności poprzez dzielenie się emocjami.

Grupy samopomocy mogą pełnić ważną rolę, ponieważ pozwalają osobie doświadczyć poczucia przynależności, znaczenia doświadczania relacji międzyludzkich, sprawiają, że inni postrzegają innych jako zainteresowanych i pozwalają na autentyczne relacje.

Indywidualne leczenie psychoterapeutyczne pacjenta uzależnionego od pracy powinno wspierać pacjenta w: